EKONOMIA TEMAT 5 - PODSTAWOWE FORMY RYNKU
RYNKI KONKURENCYJNE
Rynki mają wiele form. Niekiedy są skrajnie sformalizowane np. rynki wielu towarów rolnych, częściej rynki są mniej sformalizowane. Większość rynków w gospodarce jest bardzo konkurencyjna. Rynek konkurencyjny jest takim rynkiem, na którym działa wiele nabywców i wielu sprzedawców handlujących identycznymi produktami, co sprawia każdy z nich jest cenobiorcą, a więc ma jedynie nieznaczny wpływ na poziom ceny rynkowej. Sprzedawcy nie opłaca się zażądać ceny niższej od istniejącej na rynku a jeśli wprowadziłby cenę wyższą, nabywcy zaczęliby kupować u kogoś innego. Rynki konkurencji doskonałej są definiowane poprzez wskazania ich dwóch najważniejszych cech: oferowane na sprzedaż dobra są takie same oraz tak jak wielu nabywców i sprzedawców jest żaden pojedynczy nabywca lub sprzedawca nie jest w stanie wpłynąć na wysokość ceny rynkowej. Nabywcy i sprzedawcy, którzy działają na rynkach doskonale konkurencyjnych, muszą zaakceptować cenę wyznaczoną przez rynek, są oni wtedy cenobiorcami. W przypadku niektórych rynków przyjęcie założenia o konkurencji doskonałej jest właściwe. nie wszystkie dobra i usługi są sprzedawane na rynkach doskonale konkurencyjnych. na pewnych rynkach jest tylko jeden sprzedawca, który decyduje o poziomie ceny. taki sprzedawca jest o tzw, monopol wtedy. niektóre rynki znajdują się między skrajnościami konkurencji doskonałej i monopolu. jest o wtedy tzw. rynek oligopolu, na którym działa niewielu sprzedawców, tylko niekiedy agresywnie konkurujących ze sobą. innym rodzajem rynku jest konkurencja monopolistyczna; każdy z wielu sprzedawców oferuje nieco inny produkt racji iż oferowany towar na sprzedaż nie jest taki sam, każdy ze sprzedawców ma możliwość wpływania w pewnym stopniu na cenę, swojej odmiany produktu np. prasa. KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA
Jest to teoretyczna forma rynku zaproponowana i pierwotnie analizowana przez amerykańskiego ekonomistę Edwarda Chamberlina, a później rozwinięta przez angielską ekonomistkę Joan Robinson. Posiada cechy zarówno monopolu jak i konkurencji. Konkurencja monopolistyczna charakteryzuje się tym, że na rynku współzawodniczy wiele przedsiębiorstw, istnieją bariery wejścia i bariery wyjścia, jednak są one niewielkie. Z drugiej strony produkty wytwarzane przez firmy są niejednorodne, dzięki czemu krzywa popytu na produkt każdej z firm jest malejąca. Jest to cecha charakterystyczna dla monopolu i różni się od konkurencji doskonałej, gdzie krzywa popytu jest pozioma. Mimo że firmy produkują zróżnicowane produkty, zakłada się, że struktura ich kosztów jest jednakowa.
Model konkurencji monopolistycznej jest często częścią składową bardziej skomplikowanych modeli ekonomicznych. Przykładowo wykorzystuje się go zazwyczaj przy formułowaniu
(…)
….
Skala produkcji
W konkurencji doskonałej w równowadze każda z firm wytwarza ilość produktu, która minimalizuje przeciętny koszt całkowity. Innymi słowy w konkurencji doskonałej firmy maksymalizują korzyści skali. Z drugiej strony, w konkurencji monopolistycznej firmy produkują ilość dóbr, która jest mniejsza niż optymalna ilość wynikająca z korzyści skali. Oznacza to, że każda z firm mogłaby zwiększyć…
… jest zawsze mniejsza niż miałoby to miejsce w warunkach konkurencji doskonałej.
Wzór wyznaczający optymalny poziom produkcji monopolisty można również zapisać w następującej postaci:
Lewa strona tego równania określana jest często jako indeks Lernera, zaś prawa strona to odwrotność cenowej elastyczności popytu. Ze wzoru tego wynika, że marża monopolisty zależy od cenowej elastyczności popytu. Dla konkurencji doskonałej indeks Lernera wynosi 0. A zatem jeżeli cenowa elastyczność popytu jest duża wówczas cena w warunkach monopolu nie różni się zbytnio od ceny w warunkach konkurencji doskonałej. Z drugiej strony, jeżeli cenowa elastyczność popytu jest mała, wówczas marża monopolisty ponad cenę konkurencyjną może być duża.
Ponieważ koszt krańcowy jest zawsze nieujemny, zatem indeks Lernera nigdy nie przekracza 1…
… optymalny poziom produkcji monopolisty można zapisać w jeszcze jednej postaci:
z czego wynika, że optymalną cenę monopolisty można wyznaczyć mnożąc jego koszt krańcowy przez współczynnik zależny od cenowej elastyczności popytu.
4. OLIGOPOL
Jest to forma struktury rynkowej, różna od doskonałej konkurencji, gdzie występuje znaczna liczba małych konkurentów, oraz od czystego monopolu, gdzie istnieje…
… w krótkim okresie
W krótkim okresie firmy nie mogą opuszczać rynku i zachowują się jak monopoliści. Oznacza to, że dla każdego producenta jego zysk jest zmaksymalizowany gdy przychód krańcowy jest równy kosztowi krańcowemu. Zysk ekonomiczny każdej z firm może być dodatni, ujemny lub wynosić zero.
Równowaga w długim okresie
W długim okresie firmy mogą opuszczać rynek lub na niego wchodzić…
… poziomu produkcji przez monopolistę: P - cena, Q - poziom sprzedaży, 1 - popyt, 2 - przychód krańcowy, 3 - koszt krańcowy, 4 - cena ustalona przez monopolistę, 5 - cena w warunkach konkurencji doskonałej, 6 - ilość dobra sprzedawana przez monopolistę, 7 - ilość dobra sprzedawana w warunkach konkurencji doskonałej, B i C łącznie - zbędna strata społeczna
Monopolista chciałby sprzedać jak najwięcej…
… próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia. Oligopol jest formą konkurencji niedoskonałej, charakteryzuje się najwyższym stopniem monopolizacji.
Przedsiębiorstwa oligopolistyczne mają możliwości tworzenia nowych form instytucjonalnych, co pozwala na poprawę ich pozycji monopolistycznych. Proces ten nazywamy mianem fuzji i może on przybierać różne formy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)