Obowiązek pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie, Piotr Szybka, MoPr 2011, Nr 8
Obowiązek pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie
Piotr Szybka
W niniejszym opracowaniu zostanie zaprezentowana problematyka związana z charakterem prawnym obowiązku
pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie.
Problem ten jest istotny nie tylko z punktu widzenia nauki prawa pracy, ale także orzecznictwa sądów
powszechnych. Ma on także aspekt praktyczny w odniesieniu do pracodawcy i pracownika w takim znaczeniu, że
nieplanowana i niespodziewana nieobecność pracownika w pracy może spowodować znaczną dezorganizację
zakładu pracy, a nieudzielenie zgody na urlop skomplikować sytuację osobistą pracownika.
Zagadnienia wstępne
2 KP wprowadzono instytucję urlopu na żądanie. Przepis ten obowiązuje od 1.1.2003 r. na mocy
W art. 167
ustawy z 26.7.2002 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw1.
Zgodnie z treścią art. 1672 KP pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez
niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Takie żądanie pracownik zgłasza
najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Wprowadzenie instytucji urlopu na żądanie zostało zaproponowane przez
partnerów społecznych w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i zgłoszone w toku prac
parlamentarnych. Uzasadnieniem urlopu na żądanie było umożliwienie pracownikowi skorzystania z urlopu
wypoczynkowego w sytuacji dla niego wcześniej nieprzewidzianej, a powodującej niemożność stawienia się w
pracy. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji, wszyscy pracownicy uprawnieni do urlopu wypoczynkowego powinni
mieć prawo do skorzystania z urlopu na żądanie na zasadach określonych w KP, a pracodawca może jedynie
dookreślić, np. w regulaminie pracy, sposób informowania przez pracownika o korzystaniu z urlopu na żądanie
(do kogo bezpośrednio zgłaszane jest żądanie udzielenia urlopu w tym trybie). Wymagania te nie mogą jednak
kolidować z zasadą, że pracownik może żądać urlopu także w dniu jego rozpoczęcia. Byłaby to bowiem regulacja
mniej korzystna dla pracownika niż wynikająca z powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy, a to
naruszałoby art. 92 KP.
Z powyższego wynika jednoznacznie, że celem wprowadzenia instytucji urlopu na żądanie było umożliwienie
pracownikowi usprawiedliwienie nieprzyjścia do pracy w sytuacji, kiedy nastąpią okoliczności, których pracownik
wcześniej (czy odpowiednio wcześniej) nie mógł przewidzieć. Chodzi więc o okoliczności nagłe i akcydentalne,
których pracownik nie mógł przewidzieć. U podstaw wprowadzenia instytucji urlopu na żądanie legło więc
ustawodawcze założenie, że urlop na żądanie generują tylko okoliczności nagłe, wyjątkowe i nieprzewidziane
wcześniej.
Urlop wypoczynkowy a urlop na żądanie
Nie budzi wątpliwości ani w orzecznictwie SN2, ani w doktrynie3, że urlop na żądanie jest częścią urlopu
wypoczynkowego. Urlop na żądanie to jednak instytucja nadzwyczajna (bo spowodowana
(…)
… w szczególnie uzasadnionych przypadkach ze względu na wyjątkowe okoliczności leżące po jego stronie
lub jeśli działanie pracownika stanowi nadużycie prawa podmiotowego. Po czwarte, pożądane jest, aby pracownik
uzasadnił wniosek o urlop na żądanie, wskazując przyczyny, dla których chce z niego skorzystać.
Czy rzeczywiście względny?
Pamiętając o celu urlopu na żądanie i przesłankach, które legły u podstaw…
… udzielenia urlopu w orzecznictwie SN
2 KP pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez
Zgodnie z treścią art. 167
niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu. Według słownika poprawnej polszczyzny5 „obowiązek”, to
konieczność zrobienia czegoś. Słownik języka polskiego podaje natomiast, że „obowiązek” to konieczność
zrobienia czegoś wynikająca z nakazu moralnego lub prawnego, jak też to, co ktoś musi zrobić powodowany taką
koniecznością6. W ujęciu teoretyczno-prawnym obowiązek trzeba bezwzględnie odróżnić od uprawnienia. To
pierwsze sprowadza się do tego, że norma prawna ustanawia dla danego zakresu adresatów i w danych
warunkach nakaz, zakaz lub określone zachowanie. W języku prawnym obowiązki są m.in. formułowane za
pomocą zwrotu „ma obowiązek” (taką sytuację mamy w art. 1672 i 161 KP…
… jego nie stanowi nadużycia prawa, to obowiązek pracodawcy udzielenia urlopu na
żądanie jest bezwzględny. Artykuł 1672 KP został ustanowiony w interesie pracownika po to, aby ułatwić mu
korzystanie przez 4 dni w roku z urlopu. Dokładnie taką samą niedogodnością dla pracodawcy, jaką jest
skorzystanie z urlopu na żądnie, jest zwolnienie lekarskie z tytułu niezdolności do pracy. Tej ostatniej sytuacji
życiowej nikt…
… na żądanie, będzie od razu (na samym początku) rezygnował z tego wątpliwego dla
niego przywileju i zdecyduje się na obejście (a może i złamanie prawa) w taki sposób, że „kupi” lub w inny sposób
uzyska zwolnienie lekarskie, które da mu pewność, że danego dnia nie będzie musiał stawiać się w pracy.
Wykładnia art. 1672 KP zawsze powinna w pierwszej kolejności uwzględniać słuszny interes pracownika…
… pracy, wyd. IV, Warszawa 2007, s. 24 i nast.
16 Dz.U. Nr 60, poz. 281.
17 Gazeta Wyborcza, dodatek GazetaPraca.pl z 7.2.2011 r., s. 2.
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)