8. Pieniądz i bank centralny
8.1. Pieniądz w gospodarce rynkowej
Pieniądz to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonuje się płatności za dostarczone dobra lub wywiązuje ze spłaty długu, a więc środek wymiany.
Pieniądz powinien być dobrem trwałym, posiadać wartość dla społeczeństwa ze względu na naturalne (rzadkość występowania) lub prawne (monopol państwa na drukowanie) ograniczenia jego ilości. Pieniądz spełnia wszystkie swoje funkcje na mocy umowy społecznej.
Funkcje pieniądza:
środek wymiany, kiedy każdy towar może zostać wymienione na pieniądz, a pieniądz na każdy towar;
miernik wartości, kiedy potrafimy podać wartość każdego towaru wyrażoną w pieniądzu, co ułatwia porównywanie wartości różnych dóbr;
miernik odroczonych płatności, który pozawala w prosty sposób określać wartość płatności zmienną w czasie (np. kredytu, depozytów itp.);
funkcja tezauryzacji; (1) dawniej określenie sytuacji kiedy pieniądz był gromadzony dla wartości jaką miała w sobie jego fizyczna postać, a nie ze względu na funkcje jakie spełnia (np. złote monety przetapiane na biżuterię); obecnie, ze względu na fakt, że banknoty i monety znajdujące się w obiegu mają dużo niższą wartość niż ich wartość nabywcza, funkcja ta ogranicza się tylko do działań kolekcjonerskich; (2) za tezauryzację obecnie określa się funkcje przechowywania wartości pieniądza w czasie i gromadzenie go dla potrzeb przyszłych transakcji;
funkcja pieniądza światowego, kiedy pieniądz funkcjonuje poza granicami swojego państwa i służy do rozliczeń międzynarodowych.
Rodzaje pieniądza:
gotówkowy (bilon i banknoty) i bezgotówkowy (kreowany przez banki komercyjne);
symboliczny (tzw. tokeny określające nominał) i towarowy (kiedy towar zastępuje właściwy pieniądz, np. papierosy w obozie jenieckim);
krajowy i zagraniczny.
Całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, występującego w roli środka pieniądza to podaż pieniądza (L).
Podaż pieniądza (L) = gotówka w obiegu + gotówka w sektorze bankowym + udzielone kredyty
Płynność pieniądza to zdolność zamiany z jego obecnej postaci do postaci najbardziej płynnej, czyli gotówki.
Płynność pieniądza można mierzyć także kosztami jego zamiany na pieniądz doskonale płynny - im wyższe koszty, tym mniejsza płynność pieniądza.
W zależności od stopnia płynności wskazuje się na tzw. agregaty pieniężne:
M0 = gotówka (pieniądz wielkiej mocy, baza monetarna)
M1 = gotówka + wkłady a vista (płatne na każde żądanie)
(…)
… przez banki komercyjne
Kreacja pieniądza przez banki komercyjne zależy (w najbardziej ogólnym przypadku) od:
ilości pieniądza w gospodarce,
ilości depozytów, jakie chcą w bankach przechowywać klienci,
stopy rezerw obowiązkowych, jakie banki komercyjne musza odprowadzać do banku centralnego z tytułu otrzymanych depozytów.
Przebieg procesu kreacji pieniądza
1. Wpłata depozytu przez klienta Banku 1 w wysokości…
… pośredników finansowych, oferując przede wszystkim produkty depozytowe, kredytowe i rozliczeniowe. Banki komercyjne mają bezpośredni kontakt z klientami (potrzeby klientów i produkty banków) i bankiem centralnym (narzędzia oddziaływania banku centralnego, takie jak stopy procentowe kredytów, operacje otwartego rynku, stopy rezerw obowiązkowych, operacje na rynku walutowym i inne). Tak więc skutki działań…
… depozytów a vista klientów w sektorze bankowym,
R - wielkość rezerw od depozytów,
c - skłonność do przechowywania pieniądza w postaci gotówki (stopa preferencji gotówkowych),
a - stopa rezerw obowiązkowych.
Wtedy zachodzą następujące zależności:
M = C + D
C = c · D
B = C + R
R = a · D
oraz wielkość podaży pieniądza można zapisać jako zależność:
Wnioski:
Im większa baza monetarna tym większa możliwa podaż pieniądza.
Im większa stopa preferencji gotówkowych (c), tym mniejsza możliwa podaż pieniądza.
Im większa stopa rezerw obowiązkowych (a), tym mniejsza możliwa podaż pieniądza.
6.4. Polityka pieniężna banku centralnego
Do najważniejszych narzędzi polityki pieniężnej banku centralnego zalicza się:
stopy procentowe kredytów udzielanych bankom komercyjnym przez bank centralny; w Polsce jest to kredyt…
… w zależności od kwoty kapitałów własnych, rodzaju klienta czy rodzaju kredytów; limity te mają zapewnić bezpieczeństwo funkcjonowania każdego banku i zapobiec nadmiernej ekspozycji na ryzyko kredytowe; poza tym, każdy z banków funkcjonujących w Polsce ma obowiązek odprowadzania składek do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, który zapewnia zwrot (przynajmniej części) depozytów klientom upadających banków.
limity…
… w obiegu (bez kas banków)
30,2
35,0
+ 19,1
- zobowiązania złotowe wobec osób fizycznych i prawnych
156,9
174,9
+ 13,3
- zobowiązania walutowe wobec osób fizycznych i prawnych
33,6
40,8
+ 21,9
Aktywa zagraniczne (rezerwy walutowe)
27,4
26,3
- 4,4
Należności osób fizycznych i prawnych
138,5
172,1
+ 25,2
Zadłużenie sektora budżetowego
61,2
62,6
+ 9,8
Zwróć uwagę!
Zjawiskiem charakterystycznym dla całego 1999…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)