Pielgrzymki w islamie ( fragment książki prof. Antoniego Jackowskiego z Zakładu Geografii Religii Uniwersytetu Jagiellońskiego) Choć islam pojawił się dopiero w VII w. n.e., to swymi korzeniami sięga w tradycje religijne dawnej Arabii. Stąd też omówienie zjawiska pielgrzymek w tej wielkiej religii monoteistycznej rozpoczniemy od bardzo skrótowo zarysowanej sytuacji wyznaniowej na Półwyspie Arabskim w epoce poprzedzającej pojawienie się proroka Mahometa. Pielgrzymki odgrywają szczególną rolę w życiu religijnym, politycznym i społeczno-ekonomicznym krajów islamu (ryc. 36). Dzięki dużej tolerancji tej religii w stosunku do tradycji podbijanych narodów, do chwili obecnej przetrwały pielgrzymki, sięgające swymi początkami czasów przedislamskich, niekiedy nawet bardzo odległych. Odnosi się to przede wszystkim do migracji pielgrzymkowych do Mekki, ale również do niektórych pielgrzymek lokalnych w krajach afrykańskich czy azjatyckich. Miejsca kultu często rozrastały się w rozległe osiedla czy miasta, których fizjonomię tworzyły w islamie charakterystyczne wielkie meczety z minaretami i kopułami, dużymi dziedzińcami, a także rozległe cmentarze. Infrastruktura tych miejsc wiązała się z dominującą funkcją ośrodka religijnego. Ośrodki kultu stanowiły niejednokrotnie przedmiot przetargów politycznych, czy nawet obiekt napaści zbrojnych. Istniało zawsze przekonanie, że prawdziwym władcą może być tylko ten, do którego należą święte miejsca. We współczesnym świecie islamu istota wędrówek pielgrzymkowych jest taka sama, jak w poprzednich stuleciach. Zmieniły się jedynie formy podróżowania. 10.1. Wierzenia i obrzędy religijne w dawnej Arabii W zakresie niektórych obrzędów religijnych, między innymi również pielgrzymek, islam nawiązywał przede wszystkim do zwyczajów, jakie się zakorzeniły w tradycji Arabii Środkowej ( Arabia Deserta ), a zwłaszcza w Hidżazie, gdzie narodziła się omawiana religia. W okresie przedmuzułmańskim panował tu politeizm. Każdy szczep, również koczowniczy, miał swoje główne bóstwo, które znajdowało się w odrębnym sanktuarium. Często siedziby bóstw stanowiły drzewa, skały czy kamienie. Niewątpliwie istniały też bóstwa astralne, choć ich kult nie był tak rozbudowany, jak w Arabii Południowej. Wreszcie przedmiotami kultu były studnie i źródła. Źródło Zamzam w Mekce było uważane za święte na długo przed narodzinami Mahometa. Najsławniejszym ośrodkiem kultu religijnego, zarówno Hidżazu, jak i całej Arabii, była Mekka. Znana już była Ptolomeuszowi jako Macoraba . Jej nazwa wywodzi się z sabejskiego Mukaraba , co oznacza sanktuarium. Można stąd wnioskować, że miasto to swe powstanie zawdzięcza jakiejś już rozwiniętej społeczności religijnej, a więc było ośrodkiem kultu na długo przed Mahometem. Z uwagi na rangę Mekki jako miejsca kultu religijnego, już w okresie przedislamskim nadano jej przydomek Matka Miast (
(…)
… (prawdopodobnie w 631 r.) prorok uznał przestrzeń dookoła tego miasta za święte terytorium haram.
10.3. Kult świętych
Wraz ze śmiercią proroka bardzo szybko zaczął się rozprzestrzeniać wśród wyznawców islamu kult Mahometa, obejmujący również przedmioty należące do niego. Do jego grobu w Medynie rychło zaczęły ciągnąć rzesze pielgrzymów. Działo się tak mimo wysiłków doktrynerów islamu, wskazujących…
… się przede wszystkim cudowną moc świętych. Niejednokrotnie właśnie kult świętych stanowił na terenach wiejskich jedyną religię ludu, zastępującą rytualny islam ortodoksyjny.
Prawie każda miejscowość ma co najmniej jedno sanktuarium wzniesione nad grobem świętego. Grób ten stanowił zawsze centrum wspólnoty danego bractwa - niejako integrował całą społeczność. Szczególnie czczono uroczystym ceremoniałem dzień narodzin świętego…
… „pan”), a w Maroku mulaj - (wielebny).
Kult świętych jest również rozwinięty w islamie indyjskim. Muzułmanie Indii pielgrzymują licznie do ich grobów, oczekując m.in. cudów. Niekiedy - w skali lokalnej lub regionalnej - miejsca kultowe są wspólne dla wyznawców islamu i hinduizmu (szczególnie stany Dżammu i Kaszmir, Karnataka oraz Maharashtra).
Wspomnieć wreszcie należy o kulcie świętych w szyizmie. Związany…
…. Był on mianowicie uważany za teren „święty” (haram), w obrębie którego przepisy religijne zabraniały walki i rozlewu krwi. Dodatkowo bezpieczeństwo gwarantował tzw. święty rozejm. Obejmował on jedenasty, dwunasty, pierwszy i siódmy miesiąc kalendarza muzułmańskiego (tzw. święte miesiące - kolejno zu al-kady, zu al-hidżdża, muharram i radżab). W okresie „świętego rozejmu” były zabronione wszelkie walki plemienne…
… Jezusa, a w osobach zmarłych w opinii świętości - świętych Kościołów chrześcijańskich. Są to w każdym razie obrzędy pozakoraniczne, choć niektórzy (np. zwolennicy sufizmu) upatrywali chętnie genezę kultu świętych właśnie w Koranie (S. 39).
Wyznawcy islamu grzebią zmarłych owiniętych w całun, ułożonych głową w kierunku Mekki. W początkowym okresie rozwoju tej religii nie czczono grobów i zmarłych…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)