Pedagogika emancypacyjna Michał Łukasik
W pedagogice emancypacyjnej centralną rolę odgrywa pojęcie emancypacji, czyli wyzwolenia jednostek od społecznej przemocy przez aktywny udział w kreowaniu antyrepresyjnych form wychowania i współżycia, ale i autonomię, wyzwolenie i uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów.
Pedagogika emancypacyjna nie zgadzała się na to aby osobowość człowieka była kształtowana z zewnątrz, by była przystosowywana do normatywnych, ideologicznych i politycznych żądań swoich władz państwowych. Pedagogika emancypacyjna postulowała by człowiek stawał się takim, jakim chciałby być, postulowała podjęcie walki ze strukturami władzy by ją znieść, zniszczyć i nie reformować. Emancypacja oznaczała wyzwolenie się spod społecznej dominacji i zależności, ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawu do samostanowienia, samoregulacji, do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego się JA. Takie terminy jak wyzwolenie, emancypacja czy wolność stały się kluczowymi hasłami do wszelkich rewolucyjno-reformatorskich inicjatyw w systemach oświaty różnych państw [Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków2003, s.264-265].
Pedagogika emancypacyjna jest normatywnym nurtem w naukach o wychowaniu, o zróżnicowanej strukturze i założeniach. Można wyróżnić dwa nurty [Śliwerski B., op. cit., s.265-266]: polityczny i indywidualistyczno - anarchiczny. Pierwszy nurt poprzez nadanie mu politycznie instrumentalnego charakteru sprawił, że pedagogika emancypacyjna stała się ruchem protestu przeciwko nowoczesnemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciwko ideologii oraz przeciwko szeroko rozumianym zagrożeniom ekologicznym. Drugi nurt jest źródłem romantycznej czy utopijnej wiary w ukształtowanie nowego człowieka w doskonałym, wolnym od władzy i przemocy społeczeństwie. Ukazuje jako naczelny cel wychowania umożliwienie człowiekowi bycia wolną osobowością, wolną od przymusów jakie niosą za sobą państwo, religia, prawo i normy moralne. Nurt ten kładzie nacisk na wolność jednostki, zdolność do samostanowienia i autonomii.
Do podstawowych nurtów pedagogiki emancypacyjnej należy zaliczyć pedagogikę „uciśnionych” Freire'a, pedagogikę „wyzwolenia dziecka” Neill'a, pedagogikę krytyczą Szkoły Frankfurckiej. Podstawowym warunkiem emancypacji jest traktowanie dziecka jako podmiotu, a nie przedmiotu oddziaływań edukacyjnych. Emancypacja jest dziecku niejako zagwarantowana; międzynarodowa Konwencja Praw Dziecka przyznaje mu bowiem prawo do swobodnego i nieskrępowanego rozwoju. Nie zawsze jednak prawo to jest respektowane. Pomijając oczywiste formy nadużyć, takie jak wykorzystywanie seksualne czy stosowanie przemocy fizycznej, przerażające jest, w jak wielu domach dzieci są poniżane, bezustannie krytykowane, obrażane i pozbawione uczuć [Goryniak M., Funkcja emancypacyjna szkoły, „Edukacja i dialog” 1998, nr 3, s. 34].
(…)
… i więcej zaangażowania, niewątpliwie też większej dojrzałości, ponieważ rodzic musi [Goryniak M., op. cit., s. 36]: - być liberalny, ale zaangażowany
- zapewnić dziecku szeroki wybór adekwatnych ofert
- szanować podmiotowość dziecka
- przedkładać jego interesy nad własne
Pedagogika emancypacyjna, która cele kształcenia i wychowania postrzega w uwalnianiu (wyzwalaniu) jednostki z narzuconych jej więzów i ograniczeń…
… i świadomego aktywnego uczestnictwa w świecie. Zakłada się również autentyczny, równorzędny z nauczycielem udział uczniów w procesie kształcenia, którego istotą jest bogate, wielokierunkowe komunikowanie się, a także indywidualny, ale i wspólny namysł uczniów nad bezrefleksyjnie dotąd przyjmowanymi treściami kształcenia. Tak postrzegany proces kształcenia stanowi płaszczyznę rozwoju jednostek aktywnych…
… w procesie edukacji. Dlatego tez najważniejszym celem kształcenia i wychowania przestaje być przekazywanie uczniowi wiedzy, a ważne staje się stwarzanie możliwości do kreowania przez uczniów własnej osobowości [Rostek H., Wychowanie - czym jest? Czy nie jest? Czym być nie powinno? W: Rozmowy o wychowaniu. Kontrowersje. Spory. Dyskusje. J. Rutkowiak, Gdańsk1992, s.55-56]. Najważniejsza powinnością…
… się do działań podejmowanych przez uczniów nie dominując
- włącza uczniów do oceniania i kontroli wykonywanej pracy - kształtuje poczucie odpowiedzialności uczniów za podejmowane decyzje i zadania związane z procesem dydaktyczno-wychowawczym.
Właściwe funkcjonowanie zarówno nauczycieli, jak i uczniów w edukacji jest możliwe wówczas, gdy proces kształcenia jest dwupodmiotowa interakcja. Nauczyciel…
… i samooceny
- poczuciu pozytywnych relacji interpersonalnych - znajomości praw i obowiązków ucznia. Przykładem edukacji emancypacyjnej mogą być wolne szkoły, istniejące w wielu krajach Europy Zachodniej. Główne założenia tych szkół to [Klessa L., Edukacja alternatywna, „Edukacja i dialog” 1996, nr 6, s. 60-61]: - uczenie tolerancji dla różnic i umiejętności życia z odmiennościami, - uczenie życia…
… makulatury, w zawodach sportowych itd. Wtedy dziecko zaczyna szukać miejsca dla swojej realizacji, miejsca rekompensaty doznanych niepowodzeń poza szkołą, poza domem, w grupach nieformalnych. W szkole wrocławskiej stosowane metody to: wspomaganie, inspirowanie, kierowanie. Im młodsze dziecko, tym większy udział wspomagania spontaniczności i wrażliwości, a mniejszy kierowania. Im starsze dziecko, tym większa…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)