ks. Leszek Adamowicz
PATRIARCHA WE WSCHODNICH KOŒCIO£ACH KATOLICKICH.
GENEZA URZÊDU I PROCEDURA JEGO OBSADZENIA
WED£UG KODEKSU KANONÓW KOŒCIO£ÓW WSCHODNICH.
Wœród wielu urzêdów charakterystycznych dla struktur w³adzy i pos³ugi w Koœciele Katolickim szczególn¹ pozycjê zajmuje staro¿ytny urz¹d patriarchy, który w Koœciele Zachodnim, z racji unii personalnej z urzêdem Biskupa Rzymu, jest prawie niezauwa¿alny, a który w niektórych wschodnich Koœcio³ach Katolickich jest urzêdem o wyj¹tkowym znaczeniu eklezjalnym, zarówno prawnym, jak i duszpasterskim.
Nowy Kodeks Kanonów Koœcio³ów Wschodnich z 1990 r. 1 poœwiêca urzêdowi
patriarchy i strukturom Koœcio³a patriarszego (patriarchalnego) ca³y tytu³ IV, sk³adaj¹cy
siê z 96 kanonów (kan. 55-150) oraz szereg kanonów rozproszonych w innych czêœciach
Kodeksu.
W niniejszym opracowaniu temat zosta³ ograniczony jedynie do omówienia genezy urzêdu patriarchy oraz sposobu jego obsadzenia. Zakres w³adzy patriarchy wymaga
odrêbnego szerokiego opracowania. Jest to pierwsze tego typu opracowanie w jêzyku
polskim po promulgacji Kodeksu Kanonów Koœcio³ów Wschodnich 2.
1. Rys historyczny 3 .
Termin „patriarcha” pochodzi od greckiego „ðáôñéÜñ÷çò”. Jest po³¹czeniem s³ów:
„ðáôÞñ” (ojciec rodu) oraz „ñ÷géí” (byæ zasad¹, pocz¹tkiem). Termin ten pocz¹tkowo
1
Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium autctoritate Ioanni Pauli II promulgatus. AAS 82
(1990) s. 1045-1363. Dalej skrót CCEOr. T³umaczenie kanonów pochodzi od autora artyku³u.
2
W literaturze zagranicznej mo¿na znaleŸæ: D. Salachas, L'instituzioni di diritto canonico orientale
secondo CCEO, Bologna - Roma 1993; J. Faris, The Eastern Catholic Churches: Constitution and
Governance. According to the Code of Canons of the Eastern Churches, New York 1992; J. Chiramel, The
Patriarchal Structure in the Oriental Canon Law, Rome 1992.
3
Obszerne opracowanie na temat historii instytucji patriarchatu mo¿na znaleŸæ w pracach E.
Przekopa, Wschodnie patriarchaty staro¿ytne (IV-X w.), Warszawa 1984 oraz: Pozycja prawna patriarchy
Wschodniego Koœcio³a katolickiego, Lublin 1976.
-1-
by³ u¿ywany w stosunku do protoplastów rodów oraz prominentnych cz³onków jakiejœ
spo³ecznoœci. W Starym Testamencie termin ten by³ u¿ywany w stosunku do g³owy
rodziny (2 Krn 19,8 i 28,12) lub rodu (1 Krn 27,22). W Nowym Testamencie jest
u¿ywany w odniesieniu do Abrahama (Hbr 7,4), dwunastu synów Jakuba (Dz 7,8-9) i
Króla Dawida (Dz 2,29).
W pierwszych wiekach Koœcio³a, gdy tworzy³y siê zrêby jednostek administracji
koœcielnej, biskupi stoj¹cy na czele poszczególnych gmin chrzeœcijañskich dostrzegli
koniecznoœæ wy³onienia w pewnych regionach instytucji ponadbiskupich. Pojawia³y siê
bowiem problemy, których pojedynczy biskupi nie byli w stanie rozwi¹zaæ, a które domaga³y siê takiego rozwi¹zania na p³aszczyŸnie regionalnej4. Najpierw wiêc zaczêto zwo³ywaæ synody, na których ustalano formu³y doktrynalne, wyznania wiary i zasady moralnoœci. Tam œciera³y siê ró¿ne kierunki, pogl¹dy i stanowiska, tam kszta³towa³a siê linia
polityki koœcielnej we wszystkich sprawach: ustrojowych, liturgicznych, dogmatycznych
i moralnych. Sporadycznie zwo³ywane synody okaza³y siê jednak niewystarczaj¹ce. Konieczne by³o regionalne zespolenie pod kierunkiem jednego „regionalnego” biskupa. Taki
biskup, najpierw metropolita, a póŸniej patriarcha, sprawowa³ swoj¹ w³adzê kolegialnie
(synodalnie), a wiêc wspólnie z zale¿nymi od niego biskupami. Mo¿na stwierdziæ, ¿e
kszta³towanie siê instytucji
(…)
…³a
patriarchalnego, oprócz spraw, które przyznaje mu prawo wspólne, nale¿y: 1E wyœwiêcaæ i intronizowaæ
biskupów prowincji w czasie okreœlonym przez prawo, z zachowaniem kan. 86, § 1, n. 2; 2E zwo³ywaæ
synod metropolitalny w czasie okreœlonym przez Synod Biskupów Koœcio³a patriarchalnego, odpowiednio
podaæ do wiadomoœci sprawy maj¹ce byæ na nim omówione, przewodniczyæ synodowi, przenosiæ go,
-7-
Biskupi eparchialni…
….
-8-
w granicach terytorium Koœcio³a patriarchalnego, gdzie nie zosta³y erygowane ani eparchie ani egzarchaty 35 .
W³adza patriarchy oraz synodu biskupów Koœcio³a patriarchalnego jest okreœlona
prawem wspólnym (kodeks) oraz prawem partykularnym (prawo w³asne ka¿dego Koœcio³a patriarchalnego sui iuris). Jedynie najwy¿sza w³adza Koœcio³a (Biskup Rzymski i Kolegium Biskupów) mo¿e tworzyæ i dokonywaæ…
… orientali nel Collegio Cardinalizio, w: Studi sul Codex Canonum
Ecclesiarum Orientalium, Gherro S. (wyd.), Padova 1994, s. 117-138. KPK/1983, kan. 350: § 1. Kolegium
Kardyna³ów dzieli siê na trzy stopnie: biskupów, do którego nale¿¹ kardyna³owie otrzymuj¹cy od Biskupa
Rzymskiego jako tytu³ koœcio³y podmiejskie oraz patriarchowie wschodni w³¹czeni do Kolegium Kardyna³ów; prezbiterów i diakonów. § 3…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)