Natura Ja Twórca amerykańskiej psychologii, William James (1842-1910), opisał podstawowy dualizm w samym radzeniu naszego spostrzegania Ja. Po pierwsze, Ja składa się z naszych myśli i przekonań dotyczących nas samych, czy też z tego, co James (1890) nazwał „poznawanym" albo krócej — Ja.
Po drugie, Ja to aktywny odbiorca informacji, który ją przetwarza, czyli „poznający", Ja.
W terminologii współczesnej Ja „poznawane" określa się jako poj ę cie Ja albo definicję Ja,
a Ja „poznające" jako świadomość. Obydwa te procesy psychiczne łączą się, tworząc spójne
poczucie tożsamości: Twoje Ja jest zarówno książką (pełną fascynujących treści, które się tu
z czasem nagromadziły), jak i jej czytelnikiem (który w dowolnym momencie może zajrzeć do
określonego rozdziału albo dopisać nowy fragment).
poj ę cie Ja : zawarto ść naszego Ja, to znaczy spostrzegane przez nas nasze w ł asne my ś li, przekonania i cechy osobowo ś ci Poza rozróżnieniem „poznającego" i „poznawanego" James (1890) podkreślał znaczenie
relacji społecznych dla naszej definicji Ja. Jak napisał „...człowiek ma tyle społecznych Ja, ile
jest jednostek, które go rozpoznają i które noszą w swoich umysłach jakiś jego obraz" (1910,
t. l, s. 294). Tak więc niektóre strony twojego Ja uwidaczniają się wyraźnie, kiedy przebywasz
z jedną grupą ludzi, a inne, gdy przebywasz z inną (Cantor, Kihlstrom, 1987; Gergen, 1971;
Markus, Nurius, 1986). Na przykład, kiedy ktoś przebywa w stadninie, ujeżdżając swojego
konia albo gawędząc z innymi jeźdźcami i z ludźmi, którzy tu pracują, to ujawnia odmienną
stronę własnego Ja niż wtedy, kiedy wraz z kolegami uczestniczy w ogólnokrajowej konferencji
psychologicznej. Jego „stajenne Ja" jest mniej formalne, mniej intelektualne. W tym otoczeniu
zmienia się jego słownictwo, tematy prowadzonych rozmów, a nawet sposób chodzenia i stania.
Każde z tych różnych Ja jest poznane, ale do poznającego należy identyfikacja warunków,
w których właściwe jest przejawianie tego Ja, a nie innego.
Rozwój poczucia Ja wymaga zdania sobie sprawy z tego, że jest się poznającym i że
istnieje w istocie coś, co ma być poznane. Jak dowodzą badania nad różnymi gatunkami ssaków
(Povinelli, 1993), to osiągnięcie wcale nie jest takie banalne. Czy zwierzęta mają poczucie Ja?
Jedynym sposobem uzyskania odpowiedzi na to pytanie jest umieszczenie przed zwierzęciem
lustra — czy wie ono, że odbicie w lustrze to ono samo, czy też sądzi, iż znajduje się tam inne
zwierzę? W fascynującej serii badań Gordon Gallup (Gallup, 1977; Gallup, Suarez, 1986)
(…)
…? W fascynującej serii badań Gordon Gallup (Gallup, 1977; Gallup, Suarez, 1986)
umieszczał zwierzę — małpę człekokształtną (szympansy, goryle, orangutany), przedstawiciela
innych prymatów (rezusy, makaki) i niższych ssaków (psy, szczury) - w pokoju, w którym było
duże lustro. Zwierzęta początkowo reagowały na swoje odbicie pewnym zaciekawieniem i
„gestami społecznymi” - wokalizacjami, mimiką i postawami ciała, które każde z nich
wykorzystuje do komunikowania się z przedstawicielami własnego gatunku. Jednakże zwierzęta
szybko nudziły się obrazem w lustrze i zaczynały go ignorować. Wyjątkiem były małpy
człekokształtne. Gallup (1977) stwierdził, że w przeciągu kilku dni zaczynały one
wykorzystywać lustro przy zabiegach higienicznych (np. czyszcząc sobie zęby z resztek
pokarmu) i do zabawy (np. strojąc miny, robiąc bańki ze śliny).
Zachowanie to wskazywało, że małpy człekokształtne, w przeciwieństwie do innych,
niższych ssaków, mają poczucie Ja i mogą rozpoznawać siebie w swoim lustrzanym odbiciu.
Gallup (1977) poddał tę tezę starannemu sprawdzeniu. Na krótki czas usypiał szympansy
i pozbawionym zapachu czerwonym barwnikiem malował im jedną brew i jedno ucho. Kiedy te
szympansy spoglądały w lustro…
… do dwunastu miesięcy.
Jednakże przejście od rozpoznawania siebie w lustrze do wieloaspektowej, złożonej
definicji Ja, którą dysponują ludzie dorośli, to niemałe osiągnięcie. Psychologowie badali, jak
zmienia się pojęcie Ja od dzieciństwa do dorosłości. Stawiali oni przed osobami w różnym
wieku proste pytanie: „Kim jesteś?" Z reguły początkowo nasze pojęcie Ja ma charakter
konkretny, odnosząc…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)