NAPIERŚNIKI KULTURY POMORSKIEJ I ICH WYOBRAŻENIA
NA POPIELNICACH TWARZOWYCH
Napierśniki, będące przedmiotem pracy, są jedną z najbardziej charakterystycznych form zabytków kultury pomorskiej w fazie jej krystalizowania się. Stanowią niewątpliwy dowód wysokiego poziomu metalurgii brązu ludności zamieszkującej obszary Pomorza. Ozdoby te odkrywane były niemal wyłącznie w skarbach, przy czym za takowe uznano znaleziska zawierające napierśniki i inne przedmioty, znaleziska zawierające jeden lub kilka napierśników bądź jedynie takie, w który znajdowały się jedynie ich fragmenty. Przeważająca część odkryć pochodzi z badań amatorskich lub jest znaleziskiem przypadkowym z okresu od połowy XIX wieku do 1939 roku.
Budowa i ornamentyka napierśników
Napierśniki zbudowane są z dwóch głównych elementów: obręczy nierównej wielkości otwartych z jednej strony oraz z klamry, będącej elementem je spinającym. Różnice pomiędzy średnicami kolejnych pierścieni wynoszą około 1-1,5 cm. Przekrój obręczy jest inny w ich części środkowej i inny przy końcach. W pierwszym przypadku przeważnie są one spłaszczone, co miało zwiększyć wygodę ich noszenia, zaś jeśli chodzi o końce, to mają one przekrój kolisty i są silnie zwężone, co miało umożliwić ich umieszczenie w klamrze. Ilość otworów w klamrze była uzależniona od ilości pierścieni, która zwykle wahała się od kilku do kilkunastu (maksymalnie 17 przy znalezisku z Mirachowa, przeciętnie 10-12). Obręcze były zdobione ornamentem geometrycznym po stronie zewnętrznej, a niekiedy też wewnętrznej. Ornament stanowiły grupy kresek poprzecznych, skośnych jednokierunkowych lub naprzemianległych, linii zygzakowatych lub półkolistych, trójkąty, romby, motyw jodełki, itp. Zbiory motywów widoczne są na każdym z pierścieni napierśnika i zmniejszają się w miarę zwężania średnicy obręczy. Końcówki, jako najmniej widoczne, pozostawiano przeważnie gładkie (niezdobione).
Motywy zdobnicze, ze względu na technikę wykonania, podzielić można na dwie grupy: te powstałe przy odlewaniu oraz te wykonane już po odlaniu całego przedmiotu. Na podstawie obserwacji znalezisk stwierdzono, że pierścienie tej samej ozdoby mają prawie zawsze identyczny przekrój oraz podobną ornamentykę. Należy jednak pamiętać, iż zdarzają się także wyjątki od tej reguły, czego przykładem może być znalezisko z Rudki, w którym znajdowały się dwa pierścienie o podobnej ornamentyce, jednak różniące się przekrojem - na jednym z nich zauważono jednak zatarte ślady po innym ornamencie. Ingerowanie w pierwotną formę pierścieni zauważalne jest także w zmianie ich przekroju. Klamry napierśników mają formę zbliżoną do kwadratu z ażurowymi wycięciami w postaci trójkątów, kółek czy też wycinków koła bądź przyjmują kształt jednolitych, dość wąskich listew.
(…)
… mogły na skutek połączenia (zrośnięcia) pojedynczych naszyjników noszonych pierwotnie razem. Już w epoce brązu pojawiła się tendencja do manifestacji swojej pozycji społecznej poprzez bogactwo noszonych ozdób. Wyraża się to w pojawieniu naszyjników kołnierzowatych, ciężkich lanych naszyjników w formie trzech obręczy połączonych ze sobą poprzeczkami czy też naszyjników składających się z kilku pierścieni noszonych razem połączonych ze sobą bądź nie. Również w kulturze łużyckiej znajdujemy wielokrotne naszyjniki złożone z dwóch, skośnie skręconych kręgów, połączonych ze sobą pętlicą, będącą zapięciem. Występują one głównie w południowej części Polski i datowane są na IV i V okres epoki brązu lub podokres HaC.
Rozprzestrzenianie napierśników
Znaleziska napierśników podzielić można na trzy skupiska. Pierwsze z nich obejmuje obszar Pomorza Wschodniego, ograniczony od zachodu rzeką Łupawą, od południa Wierzycą, od wschodu linią dolnej Wisły, zaś od północy linią brzegową Morza Bałtyckiego. Drugie pod względem ilości stanowisk skupisko, obejmuje obszar północnej Wielkopolski, zamykający się w sferze środkowego biegu Warty. Trzecie skupisko zlokalizowane jest po wschodniej stronie Wisły, pomiędzy dolną…
… geometryczna: prostokąt, trapez lub kwadrat. Wnętrze wypełnione było różnymi figurami geometrycznymi odzwierciedlającymi ażur oryginału. Przedstawienia klamer występowały również w postaci pasm ciągłych, kropkowanych, rzędów dołków, nacięć czy punktów. Z reguły wyobrażenia tego elementu były jednak schematyczne i rzadko pojawiają się jej bardziej rozbudowane wizerunki. Nierzadko spotyka się też całkowicie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)