To tylko jedna z 5 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Guzy-krępulce z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich.
Guzy-krępulce z okresu epoki brązu i wczesnej epoki żelaza nie zostały dotąd sklasyfikowane jako samodzielna grupa zabytków, jednak są dosyć często wzmiankowane ze względu na duże zainteresowanie badaczy zagadnieniami rzędu końskiego późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Jako główne kryterium wyodrębnienia guzów-krępulców wskazuje się konstrukcje mocującą umożliwiającą pełnienie funkcji krępulca w miejscu krzyżowania się np. rzemieni. W odniesieniu do interesującego nas okresu (epoka brązu i wczesna epoka żelaza) wyróżnia się cztery rodzaje takich konstrukcji. Do grupy pierwszej należą egzemplarze mające cztery nóżki na pierścieniu, drugą reprezentują te, w których trzy lub cztery nóżki spoczywają na tarczce, dla trzeciej grupy charakterystyczne są dwa krzyżujące się uszka, natomiast do czwartej zaliczono okazy z dwiema parami równoległych uszek. Termin „guz-krępulec” zastosował Jan Chochorowski mówiąc o guzach występujących w znaleziskach tzw. horyzontu kimmeryjskiego w Europie Środkowej. Nazwa ta wydaje się bardziej adekwatna niż termin „rozdzielacze”, używany dla określenia tej samej grupy zabytków, ale będący pojęciem bardziej uniwersalnym, dotyczącym także krępulców nie będących guzami. Przyjęto również, że każdy guz poza elementami związanymi z jego funkcją posiada zdobioną lub nie, różnokształtną tarczkę nazwaną „kołpakiem”. Metalowy element zabezpieczający miejsce styku rzemieni ogłowia nie jest nie zbędny, z powodzeniem można go zastąpić w inny sposób. Jednak zastosowanie w takim miejscu guza-krępulca pozwalało na przesuwanie naczółka i nachrapnika w górę i w dół po bocznych rzemieniach (napolicznikach). Prawdopodobnie ułatwiało to nakładanie i zdejmowanie, a także dopasowywanie uździenicy na głowie konia. Guzy te, poza podstawową funkcją krępulca, pełniły również rolę ozdób. Stanowiły więc odbicie lokalnych trendów stylistycznych. Walorem datującym guzy-krępulce są takie cechy jak zróżnicowanie form kołpaków, wymiary oraz ornament, nie zaś grupa konstrukcyjna. Zostało wyróżnione 12 typów guzów-krępulców, za kryterium różnicowania obrano formę kołpaka. Kołpak wypukły to typ I, w wariancie a wystaje, zaś w wariancie b nie wystaje poza obręb pierścienia i nóżek. Typ II to guzy o kołpaku stożkowatym z wariantami a i b, analogicznymi do tych z poprzedniego typu. III typ posiada kołpak w formie płaskiej tarczki z wyrostkiem pośrodku. Jeśli wyrostek ma kształt stożkowaty jest to typ III a, jeśli półkulisty to III b, natomiast typ III c reprezentują okazy z wyrostkiem w formie małego guzka. Kołpak o kształcie zbliżonym do hełmu charakteryzuje typ IV, typ V to egzemplarze podobne do równoramiennego krzyża. Ostatni typ, VI to guzy z kołpakiem ażurowym, w wariancie a z motywem równoramiennego krzyża, zaś w b „wędrującej spirali”.
(…)
…. Zarówno guzy-krępulce z Solnik, jak i rzadko spotykany zestaw uździenicy z Woskowic stanowią importy północno-italskie. W dorzecze Odry dotarły najprawdopodobniej za pośrednictwem kręgu zachodniohalsztackiego przez Czechy i Kotlinę Kłodzką. Na uwagę zasługują także guzy-krępulce z obronnego osiedla kultury łużyckiej w Kamieńcu (pow. Toruń), a dokładniej dwa luźne okazy nawiązujące go egzemplarzy…
…, w Wielkopolsce oraz na Kujawach. Szczególnie istotnym znaleziskiem był guz z Samborowic (powiat Racibórz), ponieważ zalicza się do nielicznej kategorii zabytków przypisywanych 2 połowie III okresu epoki brązu. Pochodzi on z ciałopalnego grobu popielnicowego kultury łużyckiej. W inwentarzu tej kultury z wspomnianego okresu zabytek tego typu stanowi element niezwykły i dotąd niespotykany. Bardzo podobny formą…
…” sztabkach. Guz-krępulec z Kietrza natomiast nie występuje z innymi częściami rzędu końskiego. W ciałopalnym pochówku popielnicowym grupy śląskiej kultury łużyckiej znajdowała się także szpila i zestaw form ceramicznych charakterystycznych dla HaC. W zakresie form guzów z Zaborowa i Kietrza nie stwierdza się żadnych odstępstw od zachodniohalsztackich wzorów typu I b, które sugerowałyby miejscową produkcję…
… Czech. Występują tam w kontekście znalezisk części uździenicy do rzędu zaprzęgowego w bogatych pochówkach, którym często towarzyszył wóz. Guz z Zaborowa odnaleziono wraz z częściami rzędu końskiego w zestawie nawiązującym do tzw. bogatego rzędu końskiego z HaC1 z terenów południowych Niemiec. Wraz z guzem odkryto sztabkowaty krępulec oraz wędzidło o jednopierścieniowych zakończeniach i „warkoczowatych…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)