Myśl polityczna w Anglii w epoce Rewolucji Angielskiej i Restauracji Stuartów (1640-1688). Poglądy Hobbera i Locke'a - 1) przesłanki historyczne: na początku XVII wieku panowanie Elżbiety I przyniosło wiele sukcesów mieszczaństwu; ograniczone wpływy arystokracji ziemiańskiej i landlordów; realizacja mieszczańskiego programu reformy kościoła; złamanie hegemonii Hiszpanii na morzu; większy popyt na kontynencie na angielskie produkty; ekspansja kolonialna rozszerzała rynki; wydobycie węgla i sukiennictwo pozwalało na akumulację kapitału; kapitalizm przenikał wieś; nowa szlachta (gentry) korzystała z pracy najemnej; wolni chłopi (youmen) włączeni do gospodarki towarowej. Nowy układ sił zacieśnienie ekonomicznych związków wielkiej burżuazji i nowej szlachty, rozwarstwienie i ostre konflikty społeczne na wsi, konsolidacja zagrożonych sił konserwatywnych. Po objęciu tronu przez szkocką dynastię Stuartów (po śmierci Elżbiety I w 1603): znaczne zaostrzenie przedziałów społecznych; Jakub I prowadził politykę wrogą mieszczaństwu, opartej na arystokracji i szlachcie; przy pomocy patentów i monopoli krępował rozwój przemysłu i handlu; przywileje feudalne utrzymywały pasożytnictwo landlordów, a na mieszczaństwo spadały wysokie podatki i represje; zwrot ku katolicyzmowi; doszczętnie skompromitowano system rządów absolutnych. Celem tzw. wielkiej rebelii było obalenie absolutyzmu królewskiego. Hegemonem rewolucji była burżuazja i nowa szlachta wspierana aktywnie przez lud: miejskie pospólstwo i chłopów. Przeciwnikami ich byli królewska szlachta oraz anglikański kościół. W latach 40- i 50-tych, po zwycięstwie nad feudalną reakcją, obóz rewolucyjny przestał być monolitycznym blokiem. Ujawniła ona ogromny wachlarz poglądów: od absolutyzmu (program burżuazyjnej prawicy, później independentów), drobnomieszczańskiej doktryny lewellerów, po komunizm diggerów. 2) program rojalistów (dwór królewski i jego sojusznicy): według Jakuba I władza absolutystyczna opiera się na „bożych prawach króla”, jej źródłem jest „odwieczne” prawo bożej natury, a „Królowie - pisał w swoich traktatach - są autorami i twórcami prawa, a nie prawa autorami i twórcami królów”. Odrodzenie patriarchalnego charakteru monarchii - główny teoretyk to Robert Filmer, który dowodził, że nieograniczona władza monarchy ma ten sam charakter, co władza ojca nad potomstwem; legalnym jej źródłem jest dziedzictwo po praojcu Adamie; to jego sukcesorami są absolutni monarchowie. Przeciwnikom z parlamentu replikował, że władza królewska jest starsza od parlamentu, bo ma swe podstawy w ustawach Wilhelma Zdobywcy. Inni rojaliści powoływali się na prawo rzymskie i na zasadę niedopuszczalności oporu przeciw władzy. 3) independenci: centrum rewolucji był tzw. Długi Parlament (1640-1653). Jego członkowie reprezentowali różne postawy. Istniały co najmniej 2 nurty: prezbiteriański i independencki, a oba związane z programem zreformowanego kościoła, tzw. purytanizmem, wrogim kościołowi katolickiemu, jak i anglikańskiemu krytyka za ich lenistwo, rozrzutność, rozpustę, nadmierną liczbę świąt). Cenili oni przedsiębiorczość, energię, ekonomiczny sukces, bieda=lenistwo i brak zmysłu oszczędności (krytyka dworu i szlachty). Prezbiterianie prezentowali prawicę - wielka burżuazja miejska i wiejska. Independenci - średnia burżuazja, nowa szlachta. Do 1648 roku przewaga należała do prezbiterian. Ich program polityczny był skromny. Nie życzyli sobie absolutyzmu Karola I, ale nie mieli nic przeciwko monarchii „umiarkowanej”. Szukali możliwości porozumienia z królem i byli gotowi go uwolnić z więzienia w 1648 w zamian za zwierzchność parlamentu. Polityka ekonomiczna przyniosła wielkie zyski jedynie burżuazji. W grudniu 1648 independenci dokonali zamachu stanu przy wsparciu armii, oczyszczając parlament z prezbiterian. Independenci dokończyli ideowe rozgromienie absolutyzmu królewskiego. Monarchia była dla nich najgorszą formą rządów. Władza monarchiczna to uzurpacja władzy należnej reprezentacji narodu, dokonana przez Wilhelma Zdobywcę po bitwie pod Hastings. Karol I jest tyranem, władcą nielegalnym. Król jest niższy od ustawy, tak jak ta od parlamentu. Uzasadniają królobójstwo, podyktowane respektem dla praw fundamentalnych oraz koniecznością ocalenia narodu (salus populi). Dla obrony ludu można zawiesić normalną praworządność, po to, by stworzyć należyte warunki dla jej działania. Nie przyjęli zasady suwerenności ludu. Powoływali się na umowę społeczną, która też na lud nakładała obowiązek szanowania wielu zasad. Suwerenem jest parlament. „Władza ustawodawcza, która wydaje ustawy, nie może być związana przez nikogo prawem, poza naturą i celem jej własnej konstytucji. Dla prawidłowego funkcjonowania państwa niepotrzebna jest zgoda obywateli, wystarcza wola największej części narodu, a ta skupia się w parlamencie. „Najwyższa władza ustawodawcza spoczywa w jednej osobie i w ludzie zebranym w parlamencie”. pogodzenie suwerenności parlamentu z dyktaturą jednostki w ramach ustroju republikańskiego. Suwerenny parlament, reprezentant ludu miał być kompletowany według cenzusu majątkowego. Zasada równości przy rozdziale mandatów w Izbie Gmin sprężona z ideą proporcjonalności. Hasło wolności bogacenia się + obrona nietykalności prywatnej własności. W miarę zaostrzania się wojny domowej i wzmacniania się konserwatyzmu independenckiego od ruchu odchodzą: 4) Milton - poeta, oddał wielkie zasługi independentom uzasadniając wykonanie wyroku śmierci na Karolu I. Oddalił się od nich, gdy słabły nurty prodemokratyczne w ich programie. Odrzucił tezę, jakoby władza suwerenna należała do parlamentu. Suwerenem jest lud, naród. Sięgał też do konstrukcji umowy społecznej: „władzę dał władcy lud,
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)