Mikołaj Rej, Wybór pism, oprac. A. Kochan, Wrocław 2006 (BN I 308) - Źwierzyniec - rozdział I
Rozdział pierwszy Źwierzyńca składa się z trzynastu ośmiowersowych epigramatów. Poprzez przytaczanie portetów, biogramów, przypowieści i anegdot o “stanach sławnych”, czyli królach, mędrach, rycerzach, postaci bibilijnych i mitycznych, stara się Rej przekazać ważne spostrzeżenia dotyczące natury ludzkiej, pozorów i nauki wyniesionej z dawnych dziejów. Ma więc rozdział pierwszy rolę dydaktyczną, gdyż stara się czytelnika czegoś nauczyć, zwrócić jego uwagę na konkretne przemyślenia i prawdy życiowe.
[VI]ZELEUKUS, KRÓL LOKREŃSKI
Jest to anegdota o władcy greckim w pd. Italii, prawodawcy Lokrów, osadników greckich. Anegdota ta została wzięta ze zbioru opowiadań Lykostenesa lub Waleriusza Maksymusa.
Opowiada ona o tym, jak tytułowy Zeleukus ustanowił prawo, który nakazywało wyłupać oczy temu, kto dopuściłby się zbrodni. Traf jednak chciał, że to właśnie syn władcy dopuścił się niecnego czynu, za który groziła mu kara. Zeleukus postanowił ukarać swojego syna, jednak za namową innych udzielił mu łaski, a zarazem ZACHOWAŁ PRAWO. Kazał pozbawić jednego oka siebie, a jednego swojego syna.
[XXV]ALEKSANDER WIELKI
Ta historia pojawiła się również w twórczości Erazma oraz Lykostenesa. Opowiada ona o tym, jak słynny król Macedonii, zaczął płakać po tym, jak usłyszał od Anaksagorasa (który jednak przez Reja został przedstawiony zgodnie z wizerunkiem Anaksachorasa z Abdery, ucznia Demokryta. Aluzję do tej anegdoty poczynił Juwenal w Satyrach), że istnieją inne światy, inne wymiary, niewidzialne dla zwykłych śmiertelników. Poddani nie mogli się nadziwić widokowi Aleksandra Wielkiego, który płakał. Na ich pytania, potężny władca powiedział, że nie może być szczęśliwy, gdyż smuci go świadomość niezdobycia tych innych światów.
[LXIV]EDGARUS, KRÓL BRYTAŃSKI
W tej opowieści chodzi prawdopodobnie o Edgara Spokojnego. Rej wziął ją z twórczości Fulgozy. Król Brytański (brytyjski) był niskiego wzrostu, co budziło rozbawienie wśród poddanych. Szczególnie jeden człowiek się z niego naigrywał. Król więc wyzwał swojego krytyka na pojedynek, a ten się zląkł. Jest to dowód na to, iż BYWA WIELKIE SERCE PRZY MAŁYM CIELE
[CI]GWILHELM ANGIELSKI
Chodzi prawdopodobnie o Wilhelma I Zdobywcę, wielkiego angielskiego władcę, który doprowadził do rozwoju feudalizmu w średniowiecznej Anglii. Anegdota jest nieznanego pochodzenia. Opowiada ona o tym, że Gwilhelmus, angielski król, był ociężały (co może znaczyć, że był gruby lub w ciąży). Żartował z tego Filip (prawdopodobnie Filip I, król francuski), mówiąc, że niedługo będzie chrzest dziecka króla angielskiego. Ten się rozgniewał z powodu żartów, następuje gra słow, w której Wilhelm mówi, że podczas tego chrztu trzeba zapalić wiele świec, czym ma na myśli podpalenie kilkuset wsi. Morał tego jest taki, że ŹLE ZE ZŁYM ŻARTOWAĆ.
(…)
… tej opowieści Rej wziął od Alcatiusa.
[CCIX]PARYS
Na podstawie mitologicznej przypowieści o Parysie, który musiał wybrać najpiękniejszą z trzech bogiń greckich, Rej mówi o ponadczasowej myśli, że młodzi mężczyźni za nic sobie cenią kobiety zacne i wielkie umysłem. Interesuje ich tylko piękno, a to może mieć opłakane skutki (dla Parysa gniew bogini, prowadzący później do porwania Heleny i wojny trojańskiej).
[CCXI]SAMSON
Samson, bohater bibilijny, posiadał niezrównaną siłę. Był w stanie ROZDZIERAĆ PASZCZĘKI LWA OKRUTNEGO, nie miał sobie równych jeśli chodzi o siłę fizyczną. Jego zgubą była Dalila, ukochana Samsona, która obcięła mu podstępnie włosy, źródło jego nadludzkich zdolności. Rej stara się porównać Samsona do wszystkich ludzi, a lwa to zła i grzechu. Z kolei podstępna ukochana, to obłudny świat…
… więc poborcom być pasterzem, na swoje podobieństwo.
[CLXXXVI]PAUZANIAS
Historia o greckim podróżniku i geografie, któremu Spartanie postawili posąg i zrobili złotą figurkę. Pauzaniasz zwany Periegetą rozkazuje je jednak obalić, gdyż mówi, że to czyny i dokonania człowieka powinny czynić go sławnym, a nie posągi i inne rzeczy materialne. [CCVIII]FAETON, CO SŁOŃCE WOZIŁ
Jest to opowieść o synu Heliosa, greckiego…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)