dr El_bieta Kauer-Bugajna. Notatka składa się z 5 stron.
Ewolucja twórczości Mikołaja Reja Życiorys: - Mikołaj Rej urodził się w Żórawnie pod Haliczem z ojca Stanisława i matki Barbary z Herburtów, 4 lutego 1505 roku; uczęszczał do szkoły w Skalmierzu w latach 1514 - 1516, we Lwowie 1516 - 1518 i w Krakowie, gdzie w 1518 roku zapisał się do Akademii (akademickiej szkoły średniej); rozpowszechnione jest przekonanie o niedouczeniu poety: nietrudno wytknąć mu jego błędy erudycyjne, w zakresie erudycji humanistycznej; dopiero na służbie u Andrzeja Tęczyńskiego, wojewody sandomierskiego w latach 1525 - 1530 zaczął wprawiać się w pisaniu listów polskich i posługiwaniu łaciną; od króla Zygmunta I otrzymał wieś Temerowce, od arcybiskupa Gamrata wziął w dzierżawę Kurzelów i Biskupice, w 1554 założył miasteczko Okszę. Nie chciał piastować urzędu, ale chętnie brał udział w życiu publicznym, prawdopodobnie uczestniczył w rokoszu lwowskim zwanym „wojną kokoszą”;
Wczesna twórczość: - nie znamy daty debiutu; w 1543 roku w Krakowie wyszła Krótka rozprawa, Rej miał za sobą jednak prawdopodobnie jakiś dorobek literacki: pieśni religijne, poetyckie próby przekładów psalmów, dialogi (spośród nich z tytułu znamy Gęś z Kurem , z fragmentów Kostyra z Pijanicą , z przekładu czeskiego Warwas z Lupusem - dialog o chytrości płci niewieściej między Warwasem, Lupusem i Dykasem, wywodzi się z tradycji literatury o wyborze staniu i o wyższości jednego stanu nad drugim, jest to jednak satyra: Lupus chce się żenić i radzi się Dykasa i Warwasa, ci roztrząsają wady, a raczej zalety kobiet)
- Rej nie uprawiał dialogu tylko we wczesnej twórczości (1550 - dialog Lew z Kotem); nie były więc to tylko przygotowania do dramatów, ani dramaty nie stanowiły rozwiniętych dialogów - dramaty i dialogi to odrębne gatunki w twórczości Reja.
Krótka rozprawa: - Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem wyszła w 1543 roku; pod pseudonimem Ambroży Korczbok Rożek;
- poruszane sprawy układają się w listę aktualnych zagadnień polityczno - ustrojowych, gospodarczych i obyczajowych; - Krótka rozprawa i jej autor reprezentują wczesny pogląd ruchu egzekucyjnego (krytyka zawarta w utworze pokrywa się z postulatami wysuwanymi przez szlachtę na sejmikach i innych spędach - Rej brał udział w „wojnie kokoszej”);
- nie ma jeszcze znamion Rejowego innowierstwa, Krót ka rozprawa jest raczej utworem antyklerykalnym niż antykatolickim;
- utworowi zarzucano brak indywidualizacji języka, jednak w rzeczywistości zróżnicowanie zostało przeprowadzone na płaszczyźnie przytoczeń - bohaterowie nie są zróżnicowani językowo, ich wypowiedzi są natomiast zróżnicowane ze względu na temat; - Krótka rozprawa jest rozmową trzech osób, ale wewnątrz niej funkcjonują monologowe i dialogowe urywki, dzięki którym utwór ma jak gdyby trzydziestu rozmówców (znamienne dla Reja jest opuszczanie zapowiedzi przytoczenia, co utrudnia zrozumienie tekstu, podobnie jak ogromna liczba nie znanych dzisiaj frazeologizmów i ówcześnie aktualnych aluzji; użyte przysłowia wyrażają obecność nieindywidualnego, zbiorowego „powiedacza”; Rej tkwi w mowie potocznej, nie odgradza się od przysłowia);
(…)
… <z Księgi Rodzaju>, sprzedany przez zawistnych braci do Egiptu etc.; zanim Kościół na soborze W Trydencie uznał równowartość ST i NT, katolicy wyżej stawiali NT, co pobudziło ruchy reformacyjne do zainteresowania ST; losy Józefa stosunkowo łatwo poddawały się interpretacji w duchu fiducji (w luterańskim ujęciu: wiara w zbawienie niezależne od ludzkiej zasługi), dla Reja jednak Józef był przykładem…
… polski przeniósł go właśnie Rej, no pech);
- Rej zrezygnował ze zodiakalnej konstrukcji (12 rozdziałów nazwanych od znaków zodiaku) na rzecz nazwania rozdziałów imionami dwunastu filozofów: Diogenes, Epikur, Anaksagoras, Sokrates, Teofrast, Solinus, Platon, Zoroastres, Ksenokrates, Solon i Arystoteles; również w miejsce poety, wprowadził Młodzieńca. - koncepcja ta pochodzi z moralitetowych doświadczeń…
… przypadki dworskie;
- zwykła u Reja rozwlekłość ustępuje tu zwięzłości;
- Źwierzyniec składa się z kilkuset epigramatów ośmiowierszowych, trzynastozgłoskowych, rymowanych na ogół dokładnie, parzyście;
- istotą utworu jest myślenie emblematyczne i ikonologiczne; emblematyka zdobyła w XVI i XVII wieku ogromną popularność; wynikała ona z ducha alegorycznego myślenia i dążeń do integracji sztuk plastycznych i literatury; ponadto z natury swej lapidarności była dogodnym narzędziem formułowania dyrektyw moralnych, religijnych, etc.; ikonologia, w odróżnieniu od emblematyki, posługiwała się tylko obrazami ludzi; - częste w Źwierzyńcu bywa wezwanie do wyobraźni (np. epigramat Mnich III, XXVIII), do wzrokowego kontaktu z opisywanym człowiekiem lub przedmiotem;
- Rejowi zależy bardziej na jowialnej śmieszności…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)