Mikołaj Rej, Wybór pism, oprac. A. Kochan, Wrocław 2006 (BN I 308) - Źwierzyniec Źwierzyniec zawierający 700 ośmiowierszy (epigramaty) napisanych trzynastozgłoskowcem. Są wśród nich anegdoty, alegorie, portrety, wreszcie swawolne Figliki. Znajdujemy tu utwory okolicznościowe, polityczne, obyczajowe, erotyczne. Krytyczna ocena stanu państwa (pusty skarb, skłócony sejm, niesprawiedliwe prawa) łączy się z wezwaniem do przyjęcia zalecanych przez pisarza ideałów. Źwierzyniec to bardzo niezwykły zbiór, „wierszyki” to zwięzłe charakterystyki kilkudziesięciu wybitnych postaci Polski renesansowej, od panujących poczynając , przy czym wśród sportretowanych znaleźli się i sam Rej i Jak Kochanowski, nadto uwagi o wielu rodach, zwłaszcza małopolskich. Bogactwo tych „rozdziałów” Źwierzyńca jest tak duże , iż komentarz do nich stałby się automatycznie monograficznym opisem elity kulturalnej Polski renesansowej . W roku 1562 ukazał się w Krakowie tom zatytułowany Źwierzyniec, w którym rozmaitych stanów, ludzi, zwierząt i ptaków kształty przypadki i obyczaje są właśnie wypisane. Jak zwykle u Reja, tytuł dokładnie charakteryzuje treść utworu - Źwierzyniec jest swoistym uzupełnieniem Rejowej parenetyki, przynosi bowiem przede wszystkim krótkie wizerunki przedstawicieli różnych stanów i profesji. Zaskakujący jest wybór formy - gadatliwy zwykle Rej wtłacza swoje wywody w ramy ośmiowierszy. Jest ich w Źwierzyńcu około 700. Obok moralistycznych rozważań, do których punktem wyjścia mogła być ogólna refleksja nad królem, papieżem, cesarzem, sędzią czy poborcą albo szczegółowa aluzja do jakiejś postaci historycznej (np. wizerunki Zygmunta Starego, Bony, Zygmunta Augusta czy też pierwszy literacki portret Jana Kochanowskiego) lub mitologicznej (np. Herkules, Parys), znajdujemy w Źwierzyńcu sporą liczbę wierszowanych anegdot, które Rej nazwał Figlikami. W porównaniu z innymi partiami blednie najgłośniejsza i często naśladowana część Źwierzyńca, jego „rozdział wtóry”, obejmujący „stany i domy niektóre zacnego narodu polskiego” , rodzaj albumu czy herbarza szlachty polskiej, rozmaitych dostojników państwowych z królem i jego rodzicami na czele, galeria znajomych, dobrodziejów, przyjaciół i krewnych autora. Trudność zawarcia charakterystyki danej osobistości w programowej ramce ośmiowiersza sprawiła, że charakterystyki te wypadły na ogół blado, choć nieraz trafności i dowcipu odmówić im nie można. Tendencję tej partii , z lekka zabarwionej panegiryzmem, podobnie zresztą jak cały cel moralny całego zbioru, najdobitniej wyraża interesująca mimo zabawnego bicia… w nosy apostrofa do dzwonu Zygmunta:
Dżwońże, miły Zygmuncie, tymi trzema głosy, A niech twój ohromny brzęk bije ludziom w nosy, Aby się pobudzali i ku Pańskiej chwale, I w Rzeczypospolitej zawżdy trwali stale.
(…)
…. Zygmunt I :
- łaskawie się obchodzi z ludźmi,
- wiele dobrego zrobił jako Król Polski;
- nie myślał o sobie, lecz o dobru ogółu. SIGISMUNDUS AUGUSTUS
Tytuł Sigismundus Augustus - Zygmunt II August (1520 - 1572), król polski w latach 1528 - 1572.
Co znasz z tej postawy? - co możesz wyczytać z tej powierzchowności ?
Scipijonowa pilność - baczność, staranność, obowiązkowość, jak u któregoś z rzymskich Scypionów.
Aleksandrowa praca - pracowitość, wytrwałość, jak u Aleksandra Wielkiego, króla Macedonii.
Hektorowa chciwość - żarliwość, jak u Hektora, jednego z bohaterów trojańskich, w Iliadzie , uosobienia wielu cnót.
Dobra rada - stanowczość.
Z nim porównał - dorównał mu. Zygmunt II August :
- był prawym królem;
- zacny , rozumny, cnotliwy;
- choć dobry, każdy się go bał;
- pilny, pracowity…
…
Tytuł Bojanowski Stanisław, dworzanin - Stanisław Bojanowski (1507-1555), zrazu sekretarz w kancelarii królewskiej Zygmunta I, potem powiernik księcia Albrechta pruskiego, wreszcie dworzanin Zygmunta Augusta; występuje jako rozmówca w Dworzaninie polskim Łukasza Górnickiego. z przezwiska - z nazwiska. własnym tytułem - z słusznej przyczyny. szło do żywego - „Dotknąć do żywego” (dotknąć w miejsce czułe…
…. PODLODOWSCY
Tytuł Podlodowscy - średnioszlachecka rodzina z Radomskiego, sługująca na dworach możnowładczych; Łukasz Górnicki wprowadził do Dworzanina polskiego jako rozmówcę Stanisława Lupę Podlodowskiego, którego córkę, Dorotę, poślubił później Jan Kochanowski. mnożni - płodni, rozrodzeni.
Podlodowscy:
- żyli na miejscu, nie wyjeżdżali za granicę;
- byli rozumni i cnotliwi;
- tacy ludzie…
… nie mówimy prawdy.
III. PANIĘTA I ŚLACHTA KRAKOWSKA
12. RAFAŁ JAKUBOWSKI, SĘDZIA KRAKOWSKI Tytuł sędzia krakowski - sędzia ziemski krakowski. Rafał był piękny anioł - archanioł Rafał (znany z Biblii) zawikłany urząd - trudny, skomplikowany urząd (sędziowski). na tej grudzie - w pracy ciężkiej, wymagającej pokonywania trudności. w sadku - w ogrodzie.
Rafał Jakubowski:
- był brzydki; - w jego działaniach i zachowaniu widać cudowność „anioła”; - był sędzią; - chcieli go sprawdzić, czy sobie poradzi na takim stanowisku;
13. KONIECPOLSCY
Tytuł Koniecpolscy - rodzina magnacka, która odegrała doniosłą rolę w XVII w.; już jednak w XVI w. odznaczyło się dwóch jej przedstawicieli: Mikołaj (zm. Przed 1587), poseł sejmowy i działacz polityczny, oraz Stanisław (zm. 1588), kasztelan sieradzki, obydwaj związani…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)