MIĘDZYWOJENNA POWIEŚĆ HISTORYCZNA 1918 - 1932 W tych latach powieść historyczna straciła na znaczeniu. Fascynacja nowoczesnością, niepodległym państwem i wielkimi wydarzeniami historii dnia wczorajszego nie sprzyjała zagłębianiu się w przeszłość odległą. Tematyka historyczna nie była jednak całkiem obca powieściopisarzom. Jawiła się na pograniczach i marginesach ówczesnej prozy fabularnej. Często była też traktowana jako oscylująca pomiędzy po trosze baśniową stylizacją a literaturą dla młodzieży. WIATR OD MORZA STEFAN ŻEROMSKI (1922) Zbiór kilkunastu opowiadań. Autor ukazuje w wybranych epizodach dzieje Pomorza polskiego od czasów zamierzchłych po współczesność. Elementem wiążącym jest postać Smętka (zainteresowanie polskich pisarzy folklorem i demonologią), który na skutek swej stałej obecności stal się symbolem tragizmu historii. Kompozycję całości i poszczególnych utworów oparł autor na dramatycznej opozycji dwu ścierających się przez wieki porządków moralnych: nienawiści i agresji, które przynoszą na tę ziemię najeźdźcy - wikingowie, Krzyżacy, Niemcy, oraz spokojnej pracy, prawa i sprawiedliwości, które usiłuje tu utrwalić ludność słowiańska. W ostatnim utworze zbioru Smętek opuszcza ziemię pomorską na zawsze (udaje się do Anglii), sądząc, iż Niemcy złagodnieli. To symboliczne zdarzenie zdaje się oznaczać początek nowej epoki. Książka wprowadziła morze i wybrzeże polskie w krąg literatury i świadomości narodowej. Jest to nurt archaizująco-poetyzacyjnej stylizacji. Temat historyczny jest bezpośrednio uwarunkowany współczesną sytuacją polityczną. ŻYWE KAMIENIE WACŁAW BERENT (1918) Powieść o średniowiecznych artystach wędrownych z przełomu XIII i XIV w., którzy wkraczają w miasto pogrążone w maraźmie, w dosycie materialnym, w stanie otępienia, bierności, w „chorobie duszy” zwanej acedią. Wejście gromady wagantów z poetą-goliardem na czele powoduje wstrząs w życiu mieszkańców miasta. Wraz z przybyszami przeciwstawiają się acedii starzy mistrzowie: płatnerz, twórca zbroi i spiżowych posągów rycerzy, franciszkanin Łukasz - iluminator rękopisów, oraz uczony przeor franciszkanów. Łączy ich twórczy niepokój ducha, idea wiecznego dążenia, którego symbolem jest święty Graal, marzenie błędnych rycerzy. Acedii obca jest również skoczka - wcielenie dionizyjskiej radości życia, i lekarz - wyznawca hasła „probate omnia” (wszystko sprawdzajcie). „Żywe kamienie” to postacie z posągów, legend i pieśni średniowiecznych. Powieść ukazuje zmierzch teokratycznej kultury średniowiecza i tragicznych samotników, świadomych tego przełomu. Z goliardem umiera poezja czysta, odważna, bezinteresowna. Płatnerz kończy życie w poczuciu, że mieszczaństwu trzeba innej sztuki niż ta, którą n uprawiał. Przeor i Łukasz reprezentują idee franciszkańskie, skierowane ku przyszłości. Lekarz i skoczka wchodzą w nowy nurt jako afirmatorzy życia. Gromadę młodych wagantów-artystów, po śmierci goliarda zarabiających „igrą na chleb powszedni”, pisarz potraktował wyrozumiale, ważniejszy jest jednak dorobek twórczy tych, którzy odeszli. Ideały goliarda winny się odradzać w duszach następców. W tym wskazaniu tkwi aluzja do współczesnej pisarzowi rzeczywistości, co podkreślił on też w posłowiu. Idealizm i zmysłowa konkretność średniowiecza zostały w tym utworze wyrażone w prozie archaizowanej, już to uroczystej, już rubasznej. W tok epicki wkrada się epika, elementy dramatu i tragedii. Średniowieczna alegoryczność sąsiaduje z nowoczesną symboliką.
(…)
… wyprawie krzyżowej na przełomie XI i XII w. Akcja rozpoczyna się w 1905r. w Polsce, kiedy rycerze śląscy Strzegoni wyruszają na pielgrzymkę do Prowansji i następnie przyłączają się do mającej właśnie wyruszyć krucjaty. Powieść przedstawia obszerne tło historyczne zwołania pierwszej wyprawy i tragiczny przebieg wcześniejszej krucjaty ludowej. Dzieje wielkiej wyprawy rycerskiej pod przewodnictwem biskupa…
… historycznego interpretację doniosłego momentu dziejowego, jakim było przygotowanie i wybuch powstania listopadowego. Przeciwstawiając się „wielkim sugestiom poezji romantycznej” i nawiązując do Żeromskiego (Popioły, Turoń), pisarz podjął zadanie zobrazowania stosunku szlachty i chłopstwa do walki niepodległościowej i do pojęcia ojczyzny, a zwłaszcza określenia uwarunkowań determinujących obojętną postawę…
… bohatera szlacheckiego przeciwstawiona została szeroko uargumentowana wizja chłopskiej rewolucji społecznej. „OPOWIEŚCI BIOGRAFICZNE”(to nie tytuł!) WACŁAWA BERENTA
NURT (1934), DIOGENES W KONTUSZU (1937), ZMIERZCH WODZÓW (1939) Cykl obejmuje epokę od czasów stanisławowskich po powstanie listopadowe. Są wyrazem żywego zainteresowania życiorysami wybitnych postaci historycznych, przejawiającego…
… i historiozoficzne, a także - argumentów w walce politycznej. Coraz bardziej dbano o wierzytelność: dążenie do redukowania fikcji na rzecz autentyku. Głównymi bohaterami są wielkie postacie historyczne. Dominują dwa nurty tematyczno-problemowe: europejski (pisarze powracają do problemu europejskiego uniwersalizmu) i rodzimy (pisarze skupiają się na jednym z najburzliwszych okresów polskiej historii - wojny…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)