METAFORA (z gr. metaphorà = przeniesienie) - wyrażenie będące niezwykłym użyciem lub połączeniem słów, które w nowych okolicznościach lub związkach zyskują nowe znaczenie, zwane metaforycznym. Powstaje ono zawsze na fundamencie znaczeń dotychczasowych jako ich przekształcenie, przeniesienie, rozszerzenie, uabstrakcyjnienie itp. Plastyczność znaczeniowa słów (polisemia), która umożliwia tworzenie metafor, jest szczególnie - choć wcale nie wyłącznie - wypróbowywana w języku poetyckim. Metafora poetycka różni się od metafory potocznej, zwanej też językową, zwłaszcza stopniem konwencjonalności. Metafory potoczne, takie jak np. bieg wydarzeń, źródło dochodów, rachunek sumienia czy gorący spór, są zestawieniami utartymi i rozumianymi bezrefleksyjnie. Metafory poetyckie mają zastanowić odbiorcę jako rezultaty indywidualnej odkrywczości i sztuki poetyckiej. Możliwości tworzenia nowych metafor nie są ograniczone przez reguły języka, lecz przez wymogi zrozumiałości, która zależy od motywacji metaforycznego związku. Motywacji tych upatruje się tak w podobieństwach i odniesieniach przedmiotowych między zjawiskami, których tyczny metafora, jak też w zależnościach językowych między składającymi się na nią słowami. Pierwszy sposób objaśniania sięga tradycji antycznej (zwłaszcza Arystotelesa), drugi - znamienny dla nowoczesnej teorii metafory - koresponduje z charakterem współczesnej metaforyki, szczególnie uwydatniającej motywacje i koncepty językowe: grę słów, przekształcenia etymologiczne i brzmieniowe. Np.:
Pomnożony przez kół stukot, podniesiony do potęgi gór, [……………………………………..] Powędrujesz o ziemskiej kuli. [J. Przyboś O kuli]
Metafora od starożytności uważana była za najważniejszy z tropów poetyckich. METONIMIA (z gr. metōnymia) - wyrażenie, w którym jakiś wyraz występuje jako semantyczny reprezentant innego wyrazu pominiętego w wypowiedzi, przy czym oznaczane przez te wyrazy przedmioty, zjawiska czy działania pozostają ze sobą w jakimś związku lub zależności. Za metonimię uważa się np. wprowadzenie nazwy narzędzia zamiast wytworu lub twórcy (pługi wyszły w pole), miejsca zamiast mieszkańców (Warszawa walczy), autora zamiast dzieła (pożyczyć Sienkiewicza), naczynia zamiast zawartości (gotujący się garnek), organu ciała zamiast jego funkcji (człowiek z głową). Teorie antyczne zaliczały metonimię do tropów poetyckich i opisywały jako rodzaj metafory. Odmianami metonimii są: synekdocha, hypallage, antonomazja. SYNEKDOCHA odmiana metonimii, wyrażenie wskazujące na jakieś zjawisko przez użycie nazwy zjawiska innego: zawierającego to pierwsze (łac. totum pro parte = całość zamiast części) lub cześciej - zawartego w tym pierwszym (łac. pars pro toto = część zamiast całości), np. Trudno mu było cała unieść szyję
(…)
… się jako wspomagający typ wypowiedzi. Za sprawą narracji kształtuje się świat przedstawiony dzieła: jego fabuła, bohaterowie, przestrzeń, a równolegle - na płaszczyźnie podmiotowej - narrator i sytuacja narracyjna. Dwie zasadnicze odmiany, w jakich występuje, to: NARRACJA AUTORSKA (albo TRZECIOOSOBOWA), w której narrator znajduje się na zewnątrz świata przedstawionego i rozwija o nim relacje mniej…
…. Tołstoja). Obok narracji auktorialnej spotyka się NARRACJĘ PERSONALNĄ, również w trzeciej osobie, ale ikazującą wydarzenia z punktu widzenia jednej lub kilku postaci (np. w "Popiołach" S. Żeromskiego), oraz narrację pierwszoosobową.
BIBLIOGRAFIA:
E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara, Zarys poetyki, Warszawa 1972.
M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Zarys teorii literatury, Warszawa…
… literackich, Warszawa 1997.
M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Zarys teorii literatury, Warszawa 1986.
E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara, Zarys poetyki, Warszawa 1972.
…
….:
Kiedy zabolą nas nogi tysiącem drzew, pójdziemy dalej księżycem [K.K. Baczyński Drogi nocne]
ANTONOMAZJA - 1. Zastąpienie imienia własnego epitetem stałym lub peryfrazą, np. Wszechmogący zamiast Bóg, prezydent elektryk zamiast Wałęsa; 2. Użycie imienia własnego znanej postaci historycznej lub literackiej jako nazwy typu ludzkiego, np. Don Juan w znaczeniu - uwodziciel, Judasz - zdrajca. METAFORA to forma…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)