38.a H. Markiewicz: Ideologia a dzieło literackie Ideologia: w XVIII / XIX wieku - termin Destutta de Tracy - nauka o ideach jako treściach świadomości;
u Marksa i Engelsa - świadomość opaczna, fałszywa - iluzje, świadome mistyfikacje, wytwarzane przez intelektualnych reprezentantów klas panujących. Ich treści mają charakter idealistyczny i metafizyczny, ignorują swe uwarunkowania materialne;
u Lenina - założenie istnienia prawdziwych i naukowych ideologii;
u Plechanowa - ideologia to wszystkie dziedziny znakowo utrwalonej kultury duchowej;
teraz - uporządkowany zbiór takich idei (twierdzeń ogólnych opisujących, interpretujących i oceniających rzeczywistość), które są zgodne z uświadomionymi albo nieuświadomionymi potrzebami i interesami określonej grupy społecznej i sprowadzalne do jej usytuowania klasowego;
ma charakter skonceptualizowany i systemowy, wytwarzana przez ideologów;
poglądy składające się na określoną ideologię to ideologemy - mogą być polifunkcyjne (występują w innych ideologiach), nacechowanie ideologiczne zyskują w całości systemu;
przeważnie jest rozpuszczona w tekstach filozoficznych, naukowych, prawnych;
literatura może rozwijać ideologemy ze świadomości społecznej, wtedy pełni funkcję ilustracyjną wobec filozofii, teorii społecznej itp.; ideologemy mogą jednak powstać samoistnie lub we współdziałaniu z filozofią, nauką itp.;
s. 203 w literaturze nie tylko przejawia się ideologia, ale jest ona w znacznej części znakowo utrwaloną ekspresją mentalności społecznej ;
Ideologia w dziele litera ckim: deklaracja ideologiczna autora wmontowana w utwór obszerniejszy;
transpozycje na styl (m.in. pełna - w liryce bezpośredniej);
w epice i dramatach - dana pośrednio, potencjalnie, jako kierowanie czytelników do pewnych sensów mających odniesienia do świata pozaliterackiego;
przesłanie ideologiczne mieści się też w sposobie prezentacji rzeczywistości, ale ta droga interpretacyjna jest niepewna, bo 1) polifunkcyjne są formy podawcze; 2) gnoseologizm w ujmowaniu literatury - jednostronne rozpatrywanie jej w aspekcie poznawczym.
Przyczyny trudności w rekonstrukcji wymowy ideologicznej dzieła: utwór może nie sygnalizować, że nie jest wyrazem postawy autora;
utwór jako pole konfrontacji równouprawnionych, równoważących się a przeciwstawnych postaw;
metaforyczny i eliptyczny tryb wypowiedzi (albo utwór chce być wieloznaczny, albo jest niejasny i wieloznaczny w sposób niezamierzony);
uogólnienie ideologiczne jest zależne od kategoryzacji;
utwór literacki jest tylko fragmentem ideologicznym - ta fragmentaryczność sprzyja niedookreśleniu ideologicznemu dzieła.
(…)
… ideologiczna:
czytelnicy z wykształceniem podstawowym i zawodowym - odnoszą się głównie do dosłownej warstwy fabularnej;
czytelnicy z wykształceniem wyższym - nazbyt ideologizujący.
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)