38.b E. Czaplejewicz: Literatura jako ideologia 2 tendencje w refleksji o literaturze: rozdzielanie w utworze literackości i ideologii i pozbywanie się ideologii:
tezy Praskiego Koła - ideologia obca, nie może interesować badacza,
Wellek, Warren - ideologia w problematyce zewnętrznej literatury, szukanie związków między ideologią a literaturą:
towarzyszy filozofii marksistowskiej,
pokazuje zbieżności, kontakty między literaturą a ideologią,
różnie sytuuje ideologię wobec literatury:
wcześniejsza (wtedy utwór jest wtórny),
równoległa (przenika do wnętrza utworu „chwilowo”),
wtórna pod względem literatury (inspirujący i twórczy charakter literatury),
jeśli ideologia i literatura nie kontaktują się ze sobą,
dochodzi do zetknięcia, ale kontakt jest czysto zewnętrzny, na zasadzie alegorycznej - literatura i ideologia zachowują autonomię, ideologia przedostaje się do utworu i łączy z nim na zasadzie symbolicznej (prowadzi do likwidacji idei w dziele). Ideologia zatraca się, staje się sztuką, ale dzieło literackie nie czyni się przez to ideologiczne.
Tendencje opierają się na tych samych założeniach: ideologię i literaturę traktuje się jako zjawiska różnorodne kiedy się spotkają - ujawnia się ich obcość, wrogość. Ideologia jest stroną ekspansywną, agresywną. Ideologię i literaturę łączy tylko walka,
wulgarny socjologizm podporządkowuje literaturę ideologii, pozornie zanika granica między literaturą a ideologią - naprawdę zmienia się jej charakter,
Ważna jest granica między literaturą a ideologią;
ujęcie systemowe ideologii polega na tym, że świadomie lub nieświadomie eksponuje w ideologii:
że ideologia jest zbiorem idei - ogólnych twierdzeń, abstrakcyjnych, gotowych, sformułowanych,
ideologia jest zbiorem uporządkowanym, zhierarchizowanym, dopasowanym,
ideologia nie tworzy się w procesie społecznym, jest konstruowana,
ideologia nie jest ciągłym procesem, rozwój jest szeregiem następujących po sobie stanów gotowych.
Definicja marksistowska - ideologia to uporządkowany zbiór idei, czyli twierdzeń ogólnych opisujących, interpretujących i oceniających rzeczywistość i wynikających stąd dyrektyw działania (…) (s. 339).
Ideologia w ujęciu systemowym jest modelowana na wzór teorii naukowych, kodeksów, systemów filozoficznych. Ideologia w postaci systemowej musi znaleźć dla siebie miejsce poza literaturą.
Ideologia źle znosi przekłady na inne języki. Przekład ideologii systemowej na język literatury jest niemożliwy.
Ideologia systemowa w utworze tkwi na jego powierzchni jako:
(…)
… jest niemożliwy.
Ideologia systemowa w utworze tkwi na jego powierzchni jako:
bezpośrednia informacja - dygresje, pouczenia, aforyzmy;
światopogląd autora - np. w literaturze dydaktycznej - wtedy utwór ilustruje tezę.
Gdy z ideologii robi się przedstawienie artystyczne - to przekład ideologii na język formy literackiej. Tu ideologia ma zacierane kontury, może przestać być sobą. Do literatury ideologia chce…
… wypełnia, co stanowi treść dialogowego oddziaływania i jego warunek,
bez ideologii dialog byłby niewytłumaczalny, piękny ale martwy i bezsensowny.
Jednostki ideologii, które są też jednostkami dialogu:
akcent / intonacja - albo w obrębie jednego wyrazu, albo w jednostkach większych (Miedwiediew pisze też o intonacji ekspresywnej);
słowo - albo jako składowa część wypowiedzi (Miedwiediew…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)