Poetyka literatury sowiźrzalskiej i jej znaczenie dla kultury polskiej xvi i xvii wieku. Literatur plebejska, czyli literatura tworzona od końca XVI wieku do I połowy wieku XVII, przez autorów wywodzących się z najniższych warstw społecznych, traktujących o wiejskiej problematyce i kierujących swe utwory, szczególnie do plebejskiej społeczności. Ów literatura była jednym z elementów swoistej kultury plebejskiej, która wytworzyła się w odpowiedzi na pogłębiającą się klasowość społeczeństwa, niejako w opozycji do literatury oficjalnej. W literaturze plebejskiej, można wyróżnić trzy zasadnicze nurty:
Literaturę mieszczańsko-ludową, której przedstawicielami są: Biernat z Lublina, Jan z Koszyczek. Drugi- mieszczański, Klonowic, Walenty Roździeński. I trzeci- literatura sowizdrzalska inaczej rybałtowska, zazwyczaj tworzona anonimowo przez rybałtów, żaków, kantorów i śpiewaków kościelnych, nauczyciele i kierownicy szkółek parafialnych wiejskich i miejskich, niedokończeni studenci Akademii Krakowskiej, mających nie rzadko kontakty z ludźmi z poza drabiny feudalnej- żebrakami czy też hultajami, czy też konflikty z prawem. Bardzo często autorzy swoją tożsamość zasłaniają pseudonimami, jak i zbierają się w fikcyjnym cechu frantowskim, będącym parodią autentycznych cechów rzemieślniczych. Korzeni literatury sowiźrzalskiej można doszukiwać się w mieszczańsko-ludowej twórczości wczesnego renesansu- Romansie błazeńskim takim jak - Laudycje wiesne i Tragedie żebracze
Nazwa prawdopodobnie pochodzi od Sowiźrzała, mającego pierwowzór w niemieckim bohaterze- Tillu Eulenespiegelu. Naczelną zasadą literatury sowiźrzalskiej jest teza „świat na opak”. Przejawiająca się w: Parodystycznej postawie wobec świata i dzieł literatury oficjalnej- moralizującej i dydaktycznej, mającej swe korzenie w Rozmowach, które miał król Salomon mądry z Marchołtem, grubym a sprośnym. W literaturze sowiźrzalskiej brakuje pozytywnych bohaterów, gdyż w przeciwieństwie, do czasów odrodzenia, kiedy, to wierzono w potęgę rozumu, a bohaterem stawał się ludowy wesołek czy mądry błazen, zdobywający powszechne uznanie a niekiedy też dzięki sprytowi i inteligencji, awans do warstwy rządzącej. Barokowi następcy Sowiźrzała i Marchołta nie mieli takich perspektyw, życie, nie dostarczało rybałtom pozytywnych bohaterów, dlatego też zrodził się swoisty anty bohater W literaturze sowiźrzalskiej w opozycji do nurtu literatury oficjalnej, w której hołduje się : cnocie, bohaterstwu, wstrzemięźliwości, uczciwości, aprobowane jest frantostwo, tchórzostwo, pijaństwo itd., takimi cechami właśnie odznacza się ów anty bohater, którzy negują i nihilistycznie odrzucają rzeczywistość. Jest to swego rodzaju prowokacja a zarazem polemika z literaturą oficjalną.
(…)
… konwencjonalnych nakazów etycznych kościoła katolickiego, gdzie od zarania panuje system patriarchalny, nabiera w tym wymiarze cech manifestu świeckiej obyczajowości, dalekiej od ascetyzmu i zgoła odmiennej od kościelnego porządku. Utwory sowiźrzalskie głoszą hedonizm i życiową radość. Jeszcze inną właściwością literatury sowiźrzalskiej są parodie i polemiki literackie, nie mające na celu ośmieszenia danego utworu, gdyż jest on zaledwie punktem wyjścia, dla drwiny skierowanej do spraw, postaw, o których traktują. Za przykład ów literackiej polemiki posłużyć może fragment fraszki Jana z Kijan : Trzej nieprzyjaciele główni na tym świecie: świat, diabeł, ciało, będącym, jak nie trudno się domyślić, nawiązaniem do sonetu Mikołaja Sępa Szarzyńskiego- „O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)