Lekcja jako podstawowa forma pracy dydaktyczno – wychowawczej.
Głównym elementem klasowo – lekcyjnego systemu pracy dydaktycznej jest lekcja. Jako
podstawowa jednostka zinstytucjonalizowanej formy organizacyjnej procesu nauczania –
uczenia się, określa ona nie tylko czas pracy nad tematami, na które podzielony jest
materiał programowy, lecz wpływa również na tok kształcenia, tzn. na rozkład w czasie
poszczególnych działów programu oraz związanych z nimi zadań dydaktycznych.
Typy lekcji
I. Tok lekcji podającej:
Dotychczas nauczyciele najczęściej stosują w budowie lekcji właśnie ten tok, co jest
przejawem tradycjonalizmu dydaktycznego i daleko idącej jednostronności. Jest to najszerzej
opracowany tok w podręcznikach nauk pedagogicznych, jest także nadmiernie
uprzywilejowany w zakładach kształcenia nauczycieli. Klasyfikację typów lekcji podającej
podaje Boris P. Jesipow:
a) Lekcje kombinowane
b) Lekcje na których wprowadza się nowy materiał
c) Lekcje na których ma miejsce utrwalanie wiadomości
d) Lekcje mające na celu uogólnianie i systematyzowanie materiału
e) Lekcje mające na celu kształtowanie umiejętności i nawyków
f) Lekcje na których ma miejsce sprawdzanie wiadomości.
Podstawowy typ tego postępowania to lekcja obejmująca następujące momenty procesu
kształcenia:
a) Organizacyjne i psychiczne przygotowanie klasy do pracy
b) Sprawdzanie pracy domowej
c) Przedstawienie i opracowanie nowych treści
d) Integrowanie nowych treści z dawniej nabytym i ich systematyzowanie
e) Utrwalanie nowych treści przez próby stosowania ich w nowych sytuacjach
f) Wyjaśnianie założeń pracy domowej
Zalety:
a) Prosta, nieskomplikowana struktura.
Wady:
a) Częste zniekształcane struktury przez nauczycieli,
b) Więcej czasu przeznaczane jest na odpytywanie, a mniej czasu pozostaje na
opracowanie nowych treści,
c) Częste spychanie opracowywania nowego materiału na uczniów (z powodu braku
czasu na lekcji),
d) Ogranicza bądź osłabia twórczą postawę nauczyciela
Istota typu lekcji podającej polega na wywołaniu u uczniów odpowiedniego zrozumienia jego
sensu „osobowościowego” oraz na zapewnieniu dyspozycyjności uczniów do działań
poznawczych i praktycznych.
II. Tok lekcji problemowej:
Tok problemowy spotyka się z coraz większym zrozumieniem w szkołach, w teorii natomiast
nie ma już przeciwników. Badania eksperymentalne wykazały nieco wyższą wydajność
metod problemowych nad innymi metodami. Jednocześnie zwróciły one uwagę na wyjątkowe
znaczenie tych metod w rozwijaniu postaw twórczych jednostki i jej całej osobowości.
Jednak nadal jest to typ lekcji natrafiający na przeszkody w szerokiej praktyce.
Lekcja typu problemowego obejmuje co najmniej następujące części:
a) Przygotowanie uczniów do pracy,
b) Sprawdzenie pracy domowej, jako nawiązanie do lekcji poprzedniej,
c) Stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie przez uczniów zagadnienia
głównego oraz kwestii z nim związanych,
d) Ustalenie planu pracy i w toku jego realizacji sformułowanie pomysłów rozwiązania,
e) Sprawdzenie pomysłów rozwiązania na drodze empirycznej lub teoretycznej,
f) Usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości,
g) Zastosowanie ich w nowych sytuacjach praktycznych bądź teoretycznych – na lekcji
bądź w zadanej pracy domowej.
Budowa lekcji problemowej może ulec modyfikacji (wydłużać się) w zależności od problemu:
a) Problem typu „odkryć”
b) Problem typu „wynaleźć”;
Oraz w zależności od liczby występujących na lekcji problemów.
Zalety:
a) Wyższa wydajność
b) Rozwijanie postaw twórczych
c) Rozwijanie całej osobowości ucznia
Wady:
a) Trudna technika
Istota tego typu lekcji, najważniejszym efektem jest doprowadzenie do tego, by każdy uczeń
uwierzył w swoje szanse w indywidualnym czy grupowym rozwiązywaniu problemów
odpowiadającym jego możliwościom, a zarazem by ochoczo brał się do tej twórczej pracy. W
konsekwencji chodzi więc o to, by uczeń sam zaczynał pracować nad swoim rozwojem.
III. Tok lekcji operacyjnej:
Tok ten najczęściej występuje w budowie lekcji na których miało miejsce kształtowanie
sprawności językowych, matematycznych, technicznych czy sportowych oraz nabywanie
odpowiedniej wprawy. W najczęściej spotykanym typie lekcji tego rodzaju wyróżnić można
następujące części:
1. Przygotowanie klasy do pracy i sprawdzenie zadania domowego,
2. Uświadomienie sobie przez uczniów zadania lekcji.
3. Ustalenie zasad i reguł umożliwiających wykonanie tego zadania,
4. Wzorowy pokaz danej czynności,
5. Wykonanie pierwszych działań przez uczniów pod kontrolą nauczyciela,
6. Ćwiczenia systematyczne, odpowiednio urozmaicone,
7. Zadanie pracy domowej sprzyjającej utrwalaniu sprawności.
Tok operacyjny w jego głębszym rozumieniu polega na usunięciu w świadomości ucznia
bariery między teorią i praktyką, praktyką i teorią. Ma on młodego człowieka doprowadzić do
tego , by rozumiał działalność ludzi, w tym i swoją własną, by zarazem chciał i potrafił
doskonalić własne sprawności zwłaszcza w wybranych dziedzinach, by zarazem te
sprawności służyły nie tylko jemu, ale i innym ludziom.
IV. Tok lekcji ekspozycyjnej:
W ostatnich latach zainteresowanie stroną emocjonalną kształcenia wyraźnie wzrasta. Poza
samą klasą (w nauczaniu języka ojczystego i nauce początkowej) szkolną strategia znajduje
szerokie zastosowanie w pracy pozalekcyjnej, głównie w kołach literackich, teatralnych,
filmowych, muzycznych i plastycznych oraz w pracy pozaszkolnej. Oparte na toku
ekspozycyjnym zajęcia dydaktyczne obejmują zazwyczaj:
1.
2.
3.
4.
5.
Przygotowanie klasy do pracy,
Poznanie i zrozumienie wiadomości o eksponowanym dziele i jego twórcy,
Uczestnictwo w ekspozycji dzieła niekiedy powtarzanej w całości lub we fragmentach,
Dyskusja na temat głównych wartości dzieła
Twórcza aktywność uczniów zależna od charakteru dzieła.
Zalety:
a)
b)
c)
d)
Rozwija emocjonalność uczniów
Kształtuje zasady moralne
Kształtowanie systemu wartości
Kształtowanie oceny ludzi i samooceny
Podstawową częścią tych zajęć jest jednorazowa lub wielokrotna ekspozycja dzieła. W
końcowych trzech częściach, gdy i nauczyciel, i uczniowie pozostają pod wrażeniem świeżo
przeżytych wartości, następuje ich pogłębianie przez analizę i interpretację utworu oraz
przez wyrażanie własnego stosunku młodzieży do jego głównych walorów – w toku
swobodnej dyskusji. Ostatnia część zajęć może być pewną formą ekspresji, zależną od
przedmiotu nauczania i rodzaju dzieła. Istotą tego typu lekcji jest najgłębszy sens uczenia
się przez przeżywanie
.
Związek ogniw z typami lekcji.
Ogniwa odnoszą się głównie do organizacji procesów nauczania. Mają one charakter
dyrektyw postępowania dydaktycznego przeznaczonych dla nauczycieli niezależnie od
przyjętego przez nich toku pracy dyd.-wych. na lekcji czy to podającego opartego na
poznaniu pośrednim, czy poszukującego (poznanie bezpośrednie). Choć we współczesnej
szkole oba te toki występują łącznie nawet w czasie jednej lekcji to jednak każdy z nich
wymaga innych czynności uczniów i nauczyciela:
ogniwa w toku podającym:
przygotowanie do pracy – sprowadza się ono do wytworzenia u uczniów pozytywnej
motywacji sprzyjającej uczeniu się, a niekiedy wręcz warunkującej efekty końcowe.
Nauczyciel zaznajamia uczniów z zadaniami lekcji, jej zamierzonym efektem
końcowym oraz planem
podanie nowego materiału – realizacji ogniwa służy bądź słowo mówione bądź
pisane
synteza – jej zadaniem jest wyeksponowanie zawartych w podanym materiale idei
przewodnich, tez, podstawowych faktów w celu ich uporządkowania i utrwalenia.
Stanowi to bowiem konstrukcję nośną, którą łatwiej potem wypełnić informacjami
szczegółowymi
kontrola stopnia opanowania wiadomości – głównym zadaniem nauczyciela jest tu
wykrycie braków i luk w wiadomościach i umiejętnościach, a także ocena trwałości i
operatywności opanowanej wiedzy
ogniwa w toku poszukującym:
uświadomienie sobie określonej trudności o charakterze teoretycznym lub
praktycznym – ogniwo to ma istotne znaczenie dla ukształtowania pozytywnych
motywów uczenia się i dla wyznaczenia dalszych kierunków działalności
poznawczej uczniów
słowne określenie trudności – sformułowanie problemu, zebranie danych i
niewiadomych oraz ich uporządkowanie. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela
gromadzą tu odpowiednie materiały
formułowanie hipotez – na podstawie dotychczasowej wiedzy
weryfikacja empiryczna hipotez – z odwoływaniem się do odpowiednich pomocy jak
encyklopedia czy wzór matematyczny
włączenie danych do systemu wiedzy uczniów
zastosowanie wiadomości czy umiejętności w działalności praktycznej czy
teoretycznej
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)