Te zjawiska, które nie zależą od człowieka (świat natury) należy wyjaśniać. Do świata kultury metoda wyjaśniająca się nie nadaje. Rozumienie jest metodą, która pozwala dotrzeć do zjawisk kultury. Nauki pozytywistyczne oparte są na obiektywizmie. Rozumienie jest procesem podmiotowym, dotyczy, do pewnego stopnia, badacza, jest to element subiektywny.
Myślenie neokantystów wyodrębniło nauki ścisłe i humanistyczne. Nauki humanistyczne są naukami idiograficznymi (opisującymi fakty, istotę faktu), natomiast ścisłe nomotetycznymi (zajmują się objaśnieniem zjawisk przyrody i formułowaniem prawd ogólnych).
Na początku XX wieku rozpoczyna się mozolny proces wypracowywania metod (badań) nauk humanistycznych. Proces przebiega w trzech nurtach: neoidealizm (W. Dilthey, Benedetto Croce - włoski ekspresjonizm, Henri Bergson - nurt francuski) - rozwinięty na zachodzie Europy; nauki humanistyczne zajmują się wytworami ludzkiego ducha. W myśleniu tym najważniejszym elementem jest przeżycie, doznanie. Powstaje trójelementowy łańcuch poznawczy: przeżycie ekspresja rozumienie Dzieło sztuki jest wyrażeniem indywidualnego przeżycia w zobiektywizowanym tworzywie. Każdy z nas posiada przeżycie, doznanie emocjonalne, to przeżycie jest nasza własną reakcją na świat. W człowieku (szczególnie w artyście) pojawia się potrzeba wyrażenia tego przeżycia, doznania (jest to pewnego rodzaju ekshibicjonizm); żeby komuś to przekazać trzeba przejść na poziom społeczny z poziomu indywidualnego, np. na język obrazu, symbolika znaków, kolorów.
Dopiero tak uzewnętrznione uczucie podlega procesowi rozumienia. B. Croce (czyt. krocze) uważał, że proces przeżycia jest pewnym zubożeniem. Próba wyrażenia uczucia zawsze to uczucie zubaża. Ekspresje są mniej doskonałe niż przeżycie. Rozumienie zostaje zastąpione intuicją, empatią (odezwą się one we współczesnej hermeneutyce). fenomenologia (R. Ingarden) - jest to kierunek filozoficzny, który się ukonstytuował w 1913 roku (wydanie Fenomenologii E. Husserla). Próbuje dotrzeć do istoty rzeczy; bada fenomeny. Rozmaite przedmioty objawiają się w różnej postaci, np. kobieta to cechy duchowe, emocjonalne i fizyczne, fenomenolog będzie dążył do istoty kobiecości.
Filozofem, który zajął się odpowiedzią na pytanie, czym jest dzieło literackie jest Polak Roman Ingarden (1924 r. - wydanie O dziele literackim - zawarł w niej teorię dzieła literackiego).
dzieło literackie nie jest wytworem duchowym ani wytworem materialnym,
dzieło literackie jest przedmiotem intencjonalnym - tworzy się z intencji artysty, jest tworem subiektywnym, zależnym od pewnego człowieka; musi ono zostać materialnie utrwalone / zobiektywizowane w pewnym systemie znakowym; rodzi się w myśli, ale musi ono uzyskać ponadczasowy, materialny kształt;
(…)
… dzieła literackiego polega na tym, że poznajemy je w kolejnych fazach, w czasie (są nimi wersy, strofy, wierszy, zdanie, akapit, strona, rozdział). Niezależnie jak długie jest dzieło, musi zaistnieć w czasie. My z dziełem literackim musimy poznać się etapowo. Głębokość dzieła literackiego - istnienie w dziele literackim czterech warstw:
brzmienie - nie zapis, tylko to, co słyszymy, kultura głośnego czytania;
znaczenie;
świat przedstawiony / świat fikcyjny;
wygląd uschematyzowany;
estetyzm - (nurt najsilniejszy) formalizm, strukturalizm.
idealizm [łac. idealis `idealny' < gr. idéa `kształt', `wyobrażenie'], pojęcie określające wszystkie kierunki filoz., wg których idea, myśl, świadomość są pierwotne, natomiast byt, rzecz — wtórne;
neo-
pierwszy człon wyrazów złożonych mający znaczenie: nowy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)