KWESTIA SYNOPTYCZNA OD OŚWIECENIA DO POŁOWY XX W. Poszukiwania wyjaśnień faktu, że pierwsze trzy Ewangelie mają wiele wspólnego, ale zachodzą też między nimi znaczne różnice, określa się mianem kwestii synoptycznej. Trudność wytłumaczenia tego faktu stwarza problem synoptyczny. Wzajemny stosunek między trzema pierwszymi Ewangeliami najlepiej uwidacznia się, jeżeli ich teksty zestawi się obok siebie w kolumnach; takie zestawienie (synapsa) umożliwia ich dokładne porównanie. Współczesne synapsy miały poprzedników już w starożytności. Euzebiusz z Cezarei (zm. 339?) wynalazł jako pierwszy system, który umożliwiał szybkie znalezienie miejsc paralelnych czterech Ewangelii. Podzielił on Ewangelie na fragmenty i ponumerował je na marginesach. W Ewangelii Mateusza wyróżnił 355 fragmentów, u Marka - początkowo 233 fragmenty, później po dodaniu zakończenia Ewangelii - 241 fragmentów; w Ewangelii Łukasza - 342; w Ewangelii Jana 232 fragmenty. Pod numerem każdego fragmentu Euzebiusz umieścił numer tablicy („kanonu”), w której zostały podane paralelne fragmenty pozostałych Ewangelii. Te tablice (w sumie 10) w rękopisach zazwyczaj poprzedzają tekst czterech Ewangelii:
Canon I, in quo quattuor Mt/Mk/Łk/J
Canon II, in quo tres Mt/Mk/Łk
Canon 111, in quo tres Mt/Łk/J
Canon IV, in quo tres Mt/Mk/J
Canon V, in quo duo Mt/Łk
Canon VI, in quo duo Mt/Mk
Canon VII, in quo duo Mt/J
Canon VIII, in quo duo Mk/Łk
Canon IX, in quo duo Łk/J
Canon X, in quo Matthaeus proprie
in quo Marcus proprie
in quo Lucas proprie in quo Johannes proprie
Dla Mk/Łk/J oraz Mk/J Euzebiusz nie znalazł żadnych paralelnych fragmentów.
Do czasów współczesnych w krytycznych wydaniach Nowego Testamentu we wstępach zamieszczone są kanony (tablice) Euzebiusza, a na marginesach podawane także numery wyróżnionych przez niego fragmentów i odsyłacze do kanonów.
W naukowy sposób zainteresowano się problemem synoptycznym dopiero w czasach Oświecenia. Najpierw bardziej szczegółowo powiemy, na czym polega fakt synoptyczny, a następnie przedstawimy dawniejsze próby rozwiązania tego zagadnienia.
Fakt synoptyczny Przypatrzmy się najpierw podobieństwom i różnicom między Ewangeliami synoptycznymi (nie uwzględniamy Ewangelii według Jana).
Zbieżności Podobieństwa widać już w ogólnym układzie Ewangelii: we wszystkich działalność Jezusa rozpoczyna się po chrzcie Jana, następnie opisane są cuda i nauczanie w Galilei, później podróż do Jerozolimy, a na końcu jest opis ukrzyżowania i zmartwychwstania Jezusa. Ewangelie synoptyczne sprawiają wrażenie, że działalność publiczna Jezusa trwała około roku. W Ewangelii Jana wydarzenia rozgrywają się na przemian w Galilei i w Jerozolimie i wydaje się, że rozciągają się na okres około trzech lat.
(…)
… Dwunastu (Mk 3,7-12; 13-19), o tyle w Ewangelii Łukasza kolejność jest odwrotna (Łk 6,12-16: powołanie Dwunastu; 6,17-19: napływ ludzi i uzdrowienia), a w Ewangelii Mateusza brak w tym miejscu paralelnych fragmentów (ale są później, w Mt 12,15-21 i 10,1-4). Liczne wypowiedzi Jezusa, które w Ewangelii Mateusza umieszczone są w Kazaniu na Górze (Mt 5- 7), w Ewangelii Marka nie mają paralel, a w Ewangelii…
… Ewangeliach, podczas gdy w trzeciej brakuje paraleli, na przykład w kazaniach Jana Chrzciciela w M t 3,7b-10.l2 i Łk 3,7b-9.17.
Wreszcie zastanawiający jest fakt, że starotestamentalne cytaty we wszystkich trzech Ewangeliach wielokrotnie mają dosłownie to samo brzmienie, nawet, gdy cytat sformułowany jest inaczej niż w tekście hebrajskim Starego Testamentu i w Septuagincie. Na przykład w Mk 1,3 = M t 3,2…
… niż Ewangelia według Marka, mają na początku Ewangelie dzieciństwa Jezusa, które jednak także różnią się między sobą. Ewangelia według Mateusza rozpoczyna się rodowodem Jezusa podzielonym na trzy części po 14 imion, które od Abrahama prowadzą do Jezusa (Mt 1,1-17). Łukasz umieścił rodowód nieco później; od Józefa poprzez 77 imion sięga on Adama (Łk 3,23-38). W Ewangelii Marka nie ma odpowiednika Kazania na Górze (Mt 5- 7), w Ewangelii Łukasza jest mocno skrócona paralela (Łk 6,20-49). Wiele bardzo wymownych przypowieści Jezusa (np. o miłosiernym Samarytaninie, o synu marnotrawnym, o nieuczciwym włodarzu, o bogaczu i ubogim Łazarzu) znajduje się tylko w Ewangelii Łukasza, bez paralel w Mt i Mk. Wszyscy trzej ewangeliści opisują znalezienie pustego grobu (Mk 16,1-8 = M t 28,1-10 = Łk 24,1-11); Mateusz…
… opowiada następnie o ukazaniu się Zmartwychwstałego w Galilei (M t 28,16-20), natomiast w Ewangelii Łukasza Jezus ukazuje się w pobliżu lub w samej Jerozolimie (Łk 24,13-53).
Stwierdzamy także znaczne odchylenia w kolejności perykop. I tak na przykład Marek i Mateusz opowiadają o wystąpieniu i odrzuceniu Jezusa w rodzinnym mieście Nazarecie dopiero w Mk 6,1-6 = Mt 13,53-58, podczas gdy Łukasz umieszcza…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)