Ksenobiotyki - informacje wstępne

KSENOBIOTYKI - informacje wstepne
Ksenobiotykami nazywamy substancje nie będące składnikami żywego organizmu. Są to substancje obce; które przenikają do wnętrza organizmu wraz ze pokarmem, wodą czy wdychanym powietrzem. Zalicza się do nich wszystkie związki, nie wykorzystywane na potrzeby metaboliczne organizmu.
Zaliczamy do nich:
• kosmetyki
• leki (trucizny)
• używki
• zanieczyszczenia żywności, powietrza, wody.
Ksenobiotyki podawane są celowo lub przedostają się do organizmu w sposób nie kontrolowany przez nas. W organizmie ulegają rożnym procesom nazywanym najogólniej metabolizmem ksenobiotyków.
Głównymi procesami składającym się na metabolizm tych substancji są:
• wchłanianie (absorpcja)
• rozmieszczanie (dystrybucja)
• przemiany biochemiczne (biotransformacja)
• wydalanie z organizmu (eliminacja)
Wchłanianie
Polega na przenikaniu ksenobiotyków ze środowiska zewnętrznego do
wewnętrznego (krwi, limfy, włókien nerwowych).
Absorpcja zachodzi wieloma drogami, przy czym najważniejszymi z
punktu widzenia ilości wnikającej substancji najważniejsze są trzy
drogi:
• pokarmowa (doustna)
• oddechowa (wziewna, inhalacyjna)
• skórna (dermalna)
Wyróżnia się również inne drogi, ale są one głownie drogami, poprzez które podaje się leki. Należą do nich drogi:
• pozajelitowa (parenteralna)    - podskórna
- doskórna
- dożylna
- domięśniowa
- dootrzewnowa
- dordzeniowa
• przez jamy ciała                - dospojówkowa
- donosowa
- dopochwowa
-doodbytnicza
Ilość wchłoniętej substancji zależy od pewnych czynników ułatwiających lub utrudniających wielkość absorpcji. Są to:
1) Masa cząsteczkowa (im większa masa tym trudniej związek ulega wchłanianiu).
2) Rozpuszczalność związku w lipidach (lipofilność) i wodzie (hydrofilność)
3) Stężenia związku
4) Stopnia jonizacji i rozdrobnienia
5) Kształtu cząsteczki (konfiguracji przestrzennej)
6) Wielkości powierzchni, przez którą odbywa się wchłanianie i stopień jej ukrwienia
Wchłanianie drogą pokarmową
Ta drogą wchłania się najwięcej ksenobiotyków.
Substancja chemiczna po przedostaniu się do przewodu pokarmowego może ulegać wchłanianiu już w jamie ustnej, z przełyku, w żołądku i jelicie cienkim przylegającym do dwunastnicy.

(…)

… przez niego śluzu oraz komórek żernych.
Usuwanie związków w postaci aerozoli lub pyłów jest zakłócone gdy dochodzi do uszkodzenia mechanizmów obronnych (układu śluzowo - migawkowego i komórek żernych). Układ ten może być niszczony pod wpływem substancji cytotoksycznych (np. substancji zawartych w dymie tytoniowym, NOx, O3 i in.). Zmienia się wówczas ilość wydzielanego   śluzu, jego skład   a  nawet  utrata…
… chemiczna po przedostaniu się do przewodu pokarmowego może ulegać wchłanianiu już w jamie ustnej, z przełyku, w żołądku i jelicie cienkim przylegającym do dwunastnicy.
Jama ustna jest bardzo dobrze ukrwiona. Wchłaniają się z niej np. nitrogliceryna, nikotyna, kokaina, efedryna, chlorek potasu, alkohole, cyjanki, salicylany, środki znieczulające miejscowo, niektóre witaminy rozpuszczalne tłuszczach i in.
Na różnych odcinkach dochodzi do zmian pH środowiska, dlatego też na różnych odcinkach przewodu pokarmowego dochodzi do łatwiejszego wchłaniania jednych substancji, a trudniejszego innych.
-   pH soku żołądkowego wynosi 1-2,
-  w dwunastnicy pH wynosi 5-7 i ulega alkalizacji na dalszych odcinkach,
-  w jelitach pH waha się w zakresie 7-8.
Wchłanianie związków chemicznych z przewodu pokarmowego odbywa…
... zobacz całą notatkę