Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa
i Jego okręgu
z dnia 15 lipca - 11 września 1818 r.
Artykuł I.
Religia katolicka apostolska rzymska (wyznawana od większej części mieszkańców Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu) utrzymuje się jako religia kraju. Będzie zawsze przedmiotem szczególniejszych starań rządu, nie uwłaczając w niczym wolności innych wyznań chrześcijańskich, które wszystkie bez żadnego wyłączenia będą mogły być wyznawanymi wolno publicznie pod opieką rządu
Artykuł II.
Wszystkie wyznania chrześcijańskie nie stanowią żadnej różnicy w prawach towarzyskich.
Artykuł III.
Prawa teraźniejsze rolników będą utrzymane. Każdemu wieśniakowi wolno jest przenieść osobę swoją, również jak swoją własność wedle form ustawami przypisanych. Stosunki włościanina względem właściciela gruntu stanowi umowa bądź domniemana, bądź wyraźna; równie pierwsza jak druga ściśle zachowaną być powinna. Względem ziem onemu do uprawiania użytecznej, uważać go należy jako dzierżawcę, opłacającego dzierżawę swoją to pieniędzmi, bądź ziemiopłodami, bądź też posługami osobistymi. Równie właścicielowi jako dzierżawcy wolno jest zrzec się umowy domniemanej i zawrzeć nowe umowy. Każdy rolnik ma niezaprzeczalną zdolność używania wszelkich praw cywilnych i politycznych bądź czynnych (actifs), bądź biernych (passifs), jeżeli posiada własności przez konstytucję żądane. W obliczu prawa wszyscy obywatele są równi i wszyscy zostają pod równą onegoż opieką, bez żadnej różnicy stanów lub kondycji.
Prawo także opiekuje się cudzoziemcami, którzy mieszkają i mieszkać będą w Wolnym Mieście Krakowie i jego okręgu; wyjąwszy ludzi spod broni uszłych lub od prawa ściganych, którzy są zbiegami.
Po przemieszkanych pięciu latach, przy sprawowaniu się nienagannym i po nabyciu własności, cudzoziemcy będą używać praw społecznych i politycznych i będą mogli być mianowani na urzędy publiczne. Senat jednakże mocen jest przeciąg ten czasu skrócić lub z własnej woli nadać prawo obywatelstwa jakiemu bądź cudzoziemcowi.
Każdemu obywatelowi wolno jest opuścić ojczyznę. Pod opieką prawa zostają także wyznania tolerowane.
Artykuł IV.
Rząd Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu zostaje w Senacie, złożonym z dwunastu członków nazwanych senatorami i jednego prezesa. Senat sprawuje w całej zupełności władzę wykonawczą. Wszelka władza wykonywająca lub administracyjna od niego tylko pochodzić może.
Prawo ułaskawienia od wszelkich kar służy w części senatowi, w części zaś prezesowi senatu. Początkowanie tegoż prawa poruczonym jest prezesowi, jako naczelnikowi rządu; jeżeli prezes nie użyje prawa uczynienia wniosku za ułaskawieniem winowajcy, prawo w tym razie wykonane zostanie. Jeżeli zaś przeciwnie użyje swojej prerogatywy, zapytanie, czyli kara ma być w zupełności odpuszczoną lub w jaki sposób zwolnioną, rozstrzygnionem będzie większością głosów w senacie. Trybunał winien będzie oznajmić prezesowi senatu w przeciągu dwudziestu czterech godzin o każdym wyroku, pociągającym za sobą karę śmierci, i oczekiwać będzie rozkazu naczelnika rządu w celu wykonania jego.
(…)
… wedle liczby porządkowej ich okręgów.
Prezydujący w Zgromadzeniu wybranym będzie spomiędzy trzech członków, delegowanych od senatu.
Żaden projekt do ustawy bądź nowej, bądź zmierzającej do zaprowadzenia jakiej zmiany w prawie lub w trwającem urządzeniu nie będzie mógł być oddanym pod rozwagę Zgromadzenia Reprezentantów, jeżeli poprzednio nie był udzielonym senatowi, i jeżeli ten przedłożenia…
… handlowi bądź sztukom, profesorowie szkół publicznych, nauczyciele i inne osoby, trudniące się instrukcją publiczną, jak skoro dońdą pełnoletności, ustawami przepisanej, mieć będą prawo polityczne obieralności. Będą także mogli być obieranymi, jeżeli nadto dopełnią warunków artykułu 19 konstytucji oznaczonych. Rolnikom nie mającym jeszcze nabytej własności gruntowej wolno będzie przed nabyciem onej…
… w zgromadzeniach gminnych układać będzie konsystorz biskupi; listę akademików, profesorów szkół publicznych, nauczycieli, artystów, w sztukach pięknych celujących, ułoży uniwersytet; listę zaś innych obywateli spiszą wójci gmin miejskich i okręgowych. Wszystkie te listy zostaną sprawdzone i zatwierdzone w senacie.
Zgromadzeniom gminnym przewodniczyć będzie marszałek od senatu mianowany.
Artykuł VIII.
Senat…
…, używająca praw politycznych, obierze prócz kandydata na sędziów pokoju, jednego także kandydata do miejsc sędziów, wychodzących z trybunału pierwszej instancji, a jednego do miejsc w sądzie apelacyjnym z powodu, iż każde z tych miejsc innych wymaga własności. Zgromadzenie Reprezentantów obierać będzie co lat dwa lub w razie wakansu spomiędzy kandydatów przez gminy wybranych potrzebną liczbę sędziów…
…; ani do tych, które je teraz otrzymują z władzy mocarzów kontraktujących. Te będą mieć zupełne prawo zostania mianowanemi lub obranemi na wszystkie urzędy. Przed upłynieniem terminu lat sześciu, potrzeba, aby każdy obywatel do otrzymania jednego z urzędów, w niniejszym artykule wymienionych, udowodnił posiadanie własności po wójcie żądanych. Senatorowie czasowi, sędziowie pokoju i wójci pierwszy raz obrani są obowiązani miejsca…
… mianuje do miejsc administracyjnych i odwołuje podług woli urzędników, od siebie postanowionych. Wójci zatem mogą być zawieszonymi w urzędzie przez senat, lecz odwoływanymi dowolnie być przez niego nie mogą, chociaż są urzędnikami administracyjnymi.
Odwołanie dowolne nie może być stanowionem, jak tylko dwoma trzecimi głosów obecnych senatorów.
Senat mianuje także do wszystkich beneficjów kościelnych…
… w to wszystkich doktorów prawa, członkami tegoż uniwersytetu będących) rozstrząsnąwszy akta procesu, uzna, iż jest powód uskarżania się na zgwałcenie prawa lub form istotnych procedury w materii cywilnej, również w wyrokach stanowiących karę śmierci lub infamii, sprawa raz jeszcze odesłana będzie do sądu apelacyjnego, lecz w tym przypadku do liczby sędziów zwyczajnej dołączeni będą wszyscy sędziowie pojednawczy z miasta…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)