Konflikt moralności chrześcijańskiej i pogańskiej w wizji polityki Machiavellego (według interpretacji Isaiaha Berlina). Oryginalność Machiavellego. Moralność chrześcijańska i pogańska. Wiele było interpretacji dzieł Niccolo Machiavellego. Współcześnie i wcześniejsi uczeni zwracali uwagę na różne aspekty jego myśli. Nie znalazły one stałego miejsca w historii myśli politycznej. Książę to przede wszystkim niewielka książeczka, napisana stylem, który powszechnie uznaje się za szczególnie przejrzysty, zwięzły, wręcz dobitny, co jest charakterystyczne dla epoki renesansowej. O ile w Rozważaniach znalazły się wątki republikańskie, tak Książę uchodzi za zbiór porad dla samowładców. Machiavelli stawiał swoje tezy w sposób niezwykle bezpardonowy, i dosadny, jak nikt inny przed nim. Warto będzie na początku przedstawić kilka najważniejszych, jak również najbardziej szokujących rozwiązań interpretacyjnych Księcia.
Otóż dla Benedetta Crocego i licznych uczonych, Machiavelli był udręczonym humanistą, który rozpacza nad ludzką nikczemnością. Jest przede wszystkim moralistą, który jednak oddzielił w sposób rygorystyczny politykę od etyki. Tak wówczas zostały odbierane dzieła Machiavellego. Był on przede wszystkim „miłującym pokój humanistą”, który wierzył w ład i stabilność. Włochy były wówczas tego pozbawione.
Dla neostoika Justusa Lipsiusa była Machiavelli gorączym patriotą, widzącym w Cesare Borgii człowieka, który, gdyby żył, być może wyzwoliłby Italię spod jarzma barbażyńskich Francuzów, Hiszpanów i Austriaków. Oni to zgwałcili, podeptali i zniszczyli jego ojczyznę. Świadczy o tym bynajmniej utrzymane w gorącym tonie zakończenie Księcia. Dla innych badaczy Machiavelli był chłodnym technikiem, etycznie i politycznie niezaangażowanym, moralnie neutralnym naukowcem, który prefigurował Galileusza stosując metodę indukcyjną w badaniach społeczno-historycznych. Godne uwagi są jednak interpretacje największych myślicieli, stojących obok samego mistrza.
Otóż dla Fichtego był Machiavelli człowiekiem, który z niezwykłą intuicją wyławia rzeczywist siły historyczne, kształtujące ludzi i przeobrażające ich moralność - a konkretnie, człowiekiem, który odrzucił zasady chrześcijańskie na rzecz zasad rozumu, jedności politycznej i centralizacji. Natomiast Hegel pojmował intencje Machiavellego, który miał być człowiekiem genialnym, który dostrzegał potrzebę zjednoczenia Włoch. Instrumenty, czy też sposoby proponowane przez renesansowego myśliciela, były niekiedy odrażające, lecz wytłumaczyć je można duchem tej właśnie epoki. Machiavelli zrozumiał właśnie swoją epokę, co dla Hegla było niebywałym osiągnięciem - wybiła bowiem godzina narodzin nowoczesnego, scentralizowanego, podmiotowego państwa. Hegel potwierdzał także tezę, że Machiavelli był nade wszystko patriotą zwracającym się z prośbą do własnego pokolenia.
(…)
… między dwiema moralnościami. Pierwsza to m o r a l n o ś ć ś w i a t a p o g a ń s k i e g o . Jej wartości to odwaga, energia, wytrwałość, sukces publiczny, porządek, dyscyplina, szczęście, siła, sprawiedliwość. Liczy się jednak przede wszystkim realizacja. Te wartości pochodzą żywcem z okresu dawnej republiki rzymskiej, którą Machiavelli usiłował wskrzesić.
Naprzeciwko tego moralnego świata stoi m o r a l n…
… od chrześcijaństwa. Machiavelli wybrał dla polityki ten właśnie system wartości. Wskrzesił dawną republikę rzymską (lub też cesarstwo) wraz z jej całą świetnością i cnotą obywatelską. Wskrzesił, bynajmniej podał receptę, dzięki której takie państwo może być urzeczywistnione. Tu również uzasadniona jest teza, że Makiawel odkrył konieczność autonomii polityki, która musi być poza moralnym dobrem i złem, która rządzi…
… on jednak, że ludzie mają do wyboru różne alternatywy. Machiavelli potępiał wszystko to, co należało do politycznej niemocy. Postawił wierze chrześcijańskiej zarzut - uczyniła ludzi słabymi, którzy stali się łatwym łupem dla niegodziwców. Wystarczy przypomnieć sobie złupienie Rzymu przez Alaryka i Wizygotów. Nauka chrześcijańska zdławiła ducha obywatelskiego. Tym myśliciel renesansowy był niewątpliwie głęboko…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)