Klimat Ogromna powierzchnia Azji, równoleżnikowy układ gór, cyrkulacja monsunowa, wpływ zimnych (Oja Siwo) iciepłych (Kuro Siwo) prądów mor. są przyczyną silnego zróżnicowania warunków klimatycznych. Azja leży we wszystkich pasach klim. półkuli pn. (równikowym na pd.-wsch., zwrotnikowym ipodzwrotnikowym na pd., umiarkowanym oraz podbiegunowym na krańcach pn.). Klimat wysp pd.-wschodniej Azji iPłw. Malajskiego cechują średnie temp. roczne powyżej 20°C, duża wilgotność powietrza, opady roczne 1500-3500 mm, częste cyklony. Obszary pd. ipd.-wschodniej Azji mają klimat monsunowy zsuchą zimą, opadami wpółroczu letnim (ponad 1000 mm) iśrednią temp. roczną do 20°C; wokresach zmiany monsunów (wiosna, jesień) występują tajfuny. Wpd.-zachodniej Azji poza śródziemnomor. wybrzeżami Azji Mniejszej występuje klimat suchy, opady roczne poniżej 250 mm (w kotlinach poniżej 100 mm), lata upalne (średnia temp. wlipcu powyżej 30°C), zimy ciepłe, wietrzne, zburzami pyłowymi. Wielkie łańcuchy górskie iwyżyny mają klimat chłodny isuchy, na stokach wystawionych na napływ wilgotnych mas powietrza obfite opady; na płaskowyżu Śilong (Ćerapundźi) suma roczna opadów wynosi 11 000 mm (najwyższe na Ziemi). Rozległe obszary środkowej Azji cechuje klimat kontynent. zdużą amplitudą roczną temperatury (średnia temp. wstyczniu poniżej -10°C, wlipcu powyżej 15°C) iopadami do 300 mm rocznie. Kontynentalizm najsilniej zaznacza się wpn.-wsch. Syberii, gdzie średnia temp. wstyczniu wynosi poniżej -40°C; wOjmiakonie zanotowano najniższą temp. na półkuli pn. (-78°C). Wpółnocnej Azji panuje klimat podbiegunowy, wokresie nocy polarnej średnia temp. poniżej -40°C, średnia temp. wlipcu nie przekracza 10°C, opady roczne 150-300 mm.
Stosunki wodne Obszary bezodpływowe zajmują ok. 37% pow. (gł. pustynie środk. ipd.-zachodniej Azji); do M.Kaspijskiego, Jez. Aralskiego ijez. Bałchasz uchodzą rz.: Kura, Emba, Syr-daria, Ili; wiele rzek (Tarym, Czu, Helmand) ginie wpiaskach pustyń. Kontynentalny dział wód stanowią góry środk. ipołudniowej Azji. Do zlewiska O.Atlantyckiego iO. Arktycznego należy 27% powierzchni Azji (gł. rz.: Ob, Jenisej, Lena, Indygirka, Kołyma), do zlewiska O.Spokojnego — 22% powierzchni Azji (rz.: Amur, Huang He, Jangcy, Mekong), ado zlewiska O.Indyjskiego — ok. 14% powierzchni Azji (rz.: Saluin, Irawadi, Brahmaputra, Ganges, Indus, Szatt al-Arab). Największe jez.: M.Kaspijskie iJez. Aralskie są pozostałością trzeciorzędowego morza; wzapadliskach tektonicznych leżą: Bajkał, Issyk-kul, Chubsuguł, M.Martwe, Wan, Urmia. Na obszarach bezodpływowych Wyż. Mongolskiej, Kazachstanu iWyż. Irańskiej liczne słone jeziora isolniska; na nizinach aluwialnych występują duże, płytkie jeziora (Chanka, Dongting Hu, Poyang Hu, Tonle Sap). Znaczne powierzchnie zajmują bagna, zwł. na Syberii (w większości obszar występowania wiecznej marzłoci). Współczesne zlodowacenie wAzji zajmuje ok. 118 tys. km2 (gł. wyspy ark., najwyższe szczyty Himalajów, Karakorum, Pamiru, Tien-szanu); największe lodowce: Sjaczen, Fedczenki, Baltoro. Linia wiecznego śniegu dochodzi do maks. wysokości 6100 mna pn. stokach Himalajów, na wyspach ark. schodzi do poziomu morza.
(…)
… roślinność śródziemnomor. zimozielone zarośla makii ifrygany oraz śródziemnomor. gat. sosen); Płw. Arabski jest gł. pustynny. Roślinność paleotropik. (pd.-wsch. część Azji) stanowią przeważnie lasy; najbujniejszą ich formacją są wilgotne, wiecznie zielone lasy równikowe Archipelagu Malajskiego, b.bogate gatunkowo (m.in. liany, epifity); do pd. Chin sięgają wiecznie zielone lasy zwrotnikowe; na wyspach ipółwyspach występują zrzucające liście lasy monsunowe (z drzewem tekowym); najsuchsze części Indochin pokrywają sawanny. Na błotnistych wybrzeżach mórz są bogato rozwinięte formacje namorzynów (mangrowe). Wielkie obszary Azji zajmują obecnie uprawy rolne; zAzji pochodzi wiele roślin użytkowych, m.in. ryż, soja, herbata, cytryny, pomarańcze, brzoskwinie, banany, palma kokosowa, trzcina cukrowa, żyto…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)