Językoznawstwo
pragmatyczne 2
Performatywy i konstatacje
i teoria aktów mowy
Performatywy i konstatacje
Performatywy i konstatacje
W logice:
zdanie = sąd logiczny
• prawdziwy,
• fałszywy
=====
• bezsensowny.
Nawet wśród zdań oznajmujących są jak
najbardziej sensowne zdania, które nie są
ani prawdziwe, ani fałszywe, np.
Zawę enie: tylko zdania oznajmujące są sądami
logicznymi
Mianuję pana dyrektorem
Nadaję Ci imię „El bieta II
Jutro wstanę wcześnie
Performatywy i konstatacje
Dwa rodzaje wyra eń:
• Sądy prawdziwościowe, czyli konstatacje
(stwierdzanie stanu rzeczy, opisywanie
rzeczywistości), np. Jan jest dyrektorem, Ten
statek nosi imię „El bieta II”. Konstatacje mogą
być prawdziwe lub fałszywe.
• Wyra enia sprawcze, czyli performatywy
(zmieniające stan rzeczy, np. mianowanie,
nadawanie imienia). Performatywy mogą być
udane (ktoś został mianowany, statkowi nadano
imię) lub nie. (inne terminy: fortunne, szczęśliwe)
Performatywy i konstatacje
Performatywy mogą być nieudane z trzech
powodów:
• niewa ne:
– niewłaściwy wypowiadający
– niewłaściwa formuła
– niewłaściwy obiekt
• nieszczere
• nastąpiło złamanie zobowiązania
1
Warunki fortunności performatywów
Niefortunności
Performatywy i konstatacje
Performatywy i konstatacje
Performatywy jawne i niejawne (eksplicytne i
implicytyne:
Jawne:
• czasownik performatywny w odpowiedniej
formie
• mo liwość dodania niniejszym
Peformatywny jawne:
charakterystyczne dla stylu oficjalnego,
aktów prawnych, dokumentów prawnych
itd..
Performatywy niejawne:
charakterystyczne dla języka nieoficjalnego.
Niejawne: Jutro wstanę wcześnie.
Performatywy i konstatacje
Czasowniki perfomatywne
pojawiają się w jawnych wypowiedziach
performatywnych, np. obiecuję, przyrzekam,
zapisuję, mianuję, proszę (por. obiecał,
przyrzekł, zapisał, mianował, prosił)
(1 os. czasu teraźniejszego, str. czynna)
rzadziej w str. biernej, lub konstrukcjach
nieosobowych:
Uprasza się o…
Pasa erowie odlatujący… proszeni są do odprawy
Performatywy i konstatacje
Problem:
Konstatacje te mogą być „nieudane”, bo:
• nieszczere: Kot siedzi na macie, ale ja w
to nie wierzę.
• nieprawdziwe
• .....
2
Teoria illokucji
Rozró nienie konstatacje vs. performatywy
oparte jest na dychotomii ‘mówić’ – ‘robic’.
Ta dychotomia jest sztuczna: mówienie te
jest robieniem
Wypowiedzenie = akt mowy, czyli robienie
czegoś
Ale czego?
Teoria illokucji
Akt fonetyczny – wypowiedzenie dźwięków
konkretnego języka.
Akt fatyczny – wypowiedzenie czegoś
zbudowanego zgodnie z gramatyką
danego języka.
Akt retyczny – wypowiedzenie czegoś o
określonym znaczeniu.
Teoria illokucji
• Akt retyczny (rematyczny)
– powtarzanie roli, wiersza
– uczenie się języka „bodziec – reakcja”, np.
metodą Callana
Teoria illokucji
Akt mowy jest zło ony
• aspekt lokucyjny:
– akt fonetyczny
– akt fatyczny
– akt retyczny (rematyczny)
• aspekt illokucyjny
• aspekt perlokucyjny
Teoria illokucji
• Czysty akt fonetyczny:
– logatomy
– powtarzanie wypowiedzeń nieznanego języka
• Czysty akt
(…)
…
Klasyfikacja aktów mowy wg
Austina
• werdyktywy (rozstrzygnięcia, wyroki sądowe,
uniewinnienia)
• egzercytywy (wykorzystujące władzę: zalecenia, zakzy,
rozkazy, a tak e rady, ostrze enia, protesty)
• komisywy (zobowiązania, przyrzeczenia, deklarowanie
zamiarów)
• behawitywy (pozdrowienia, powitania, przeprosiny)
• ekspozytywy (metajęzykowe, informujące o działaniach
mownych, np. definiowanie, cytowanie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)