Księga I
Pieśń I (Byś wszystko złoto posiadł, które, powiadają)
Liryka refleksyjna, pouczająca, parenetyka!
W tej pieśni refleksyjnej występuje typ wiersza oratorskiego. Wyraziście rysuje się obecność domniemanego słuchacza, który staje się przedmiotem dydaktycznych zabiegów. Pieśń odwołuje się do horacjanizmu, Kochanowski parafrazuje Pieśń III 24 Horacego noszącej tytuł Ad divites avaros (Do zachłannych bogaczy). Początek tej pieśni to u Kochanowskiego motto utworu zawarte w słowach intactis opulentior. Gdzieś daleko Gryfowie i mrówki kopają - odwołanie do antyku, poeta doctus (uczony), zna mitologię, wg starożytnych podań gryfy i mrówki miały strzec niegdyś legendarnych skarbów Arabii. Gdzieś pałace rozwodził nie tylko na ziemi/ Lecz i morza kamieńmi rozbudował swemi - w pieśniach Horacego, co za tym idzie i u Kochanowskiego wznoszenie budowli na groblach budowanych w głąb morza było przykładem wyrafinowanego bogactwa, które osiąga się kosztem naruszania naturalnego porządku świata. W drugiej strofie ponowne odwołanie do kultury antycznej, Jeśli dyjamentowe goździe Mus ma w ręku, za Horacym, mowa o Necessitas (uosobienie konieczności) niosącej w ręku symbole konieczności - gwoździe, klamry, kliny. W trzeciej strofie Kochanowski daje świadectwo swojej rozległej wiedzy - poeta doctus, mówi o zwyczaju Tatarów, których nazywa także Gete (starożytne plemię koczujące nad Dunajem, uważane w czasach Kochanowskiego za protoplastę Tatarów). Zwyczajem tym każdy wozi swój dom na chłopskim wozie. Ci ludzie mieli przewagę nad pozostałymi, bo nie zwracali uwagi na zamożność kandydata na męża córki, ani nawet na jego wygląd. (Ani z wielkim posagiem męża rządzi, ani/ Nadzieje kładzie w gładkim miłośniku pani). Utwór jest krytyką ludzi zachłannych, gromadzących dobra materialne, nie stosujących się do renesansowej zasady umiaru i poprzestawania na małych rzeczach. Poprzez przerzutnię między strofami(między 6. a 7.) autor wystawia negatywny osąd na chciwość (I domowe okrócić najazdy, krwie chciwe). W siódmej zwrotce Kochanowski porusza problem cnoty: Ponieważ cnocie żywej my, źli, nie życzemy/ Aż gdy nam z oczy zniknie, toż jej żałujemy. Cnota to jedna z najwyższych wartości dla renesansowych twórców. W zwrotkach 9-10 autor obrazuje, że człowiek aby uniknąć hańbiącego go ubóstwa zrobi wszystko: Nie odstraszą zbytecznym ogniem zarażone/ Kupca kraje chciwego(…). Dla pieniędzy człowiek może nie tylko wyrzec się wszelkiego wstydu (już on i wstydowi/ Mir dawno wypowiedzia)ł, ale przede wszystkim porzuca drogę do cnoty, czyli wg starożytnych Nie myśli dostępować skały - stroma skała była w star. Wyobrażeniem siedziby cnoty. W strofie ósmej autor porusza bardzo ważny temat czyli, że
(…)
…, ani hetman srogi”). W ostatniej zwrotce podmiot zbiorowy, czyli goście (nie wypuścim- l. mn) oznajmia, że nie wypuści z rąk wina aż do rana(w. 24-25). Pieśń IV (Złota to strzała i krom waszego jadu była)
Liryka miłosna
Adresat liryczny(synkretyzm z bohaterem lirycznym): miłość
Pierwszy wers „Złota to strzała i krom wszego jadu była” to odwołanie do antyku, mowa mianowicie o strzale Kupidyna, która wznieca…
… była horacjańskiej myśli, nie pozostawała zarazem w sprzeczności z wyobrażeniami współczesnego człowieka. Wyszukane środki obrazowania poetyckiego, np. porównanie homeryckie otwierające utwór Stronisz przede mną, Neto nietykana/ By więc Sarnecka, kiedy obłąkana(…). Sens utworu opowiadającego o Chloe, która jak sarenka jest płochliwa, zamyka się w ostatniej strofie, podmiot liryczny(prawdopodobnie Dafnis, kochanek…
… homeryckie) jest zebrane wokół swego pana. W tym też wersie poprzez słowa zwyczaj tych czasów autor wskazuje na zimę, kiedy to odbył się ów marsz do Radoszkowic. Podmiot zbiorowy - straż dzierżem, niecąc ognie aż do rana
Zygmunt August nazwany Panem świętobliwym, jest ewidentnie chwalony przez podmiot (autora), Pan świętobliwy, któremu nie miała/ Polska w dobroci równia, jako wstała. W kolejnych zwrotkach…
… poezja opisowa ustępuje miejsca poezji refleksyjnej, człowiek razem z przyrodą budzi się do życia, a jego celem staje się szczęście „będzie wesół, byś chciał, i o wodzie”. Umartwianie się jest raczej złe(wersy 6.), a na pochwałę zasługuje dostrzeganie piękna(, które przecież pochodzi od Boga) wszędzie, gdzie ono jest bez specjalnej oprawy „wina nie trzeba przylewać/ ani grać na lutni, ani spiewać…
… przekładzie używa słowa „goście” (8. wers)
Pieśń rozpoczyna się apostrofą do dzbana „Dzbanie mój pisany/ Dzbanie polewany” i to właśnie dzban, wino, wypełniony winem(„wino, co w cię lano”) jest tutaj zarazem bohaterem i adresatem lirycznym. Hymn do dzbana staje się jednocześnie hymnem do wina. Kochanowski podpiera się epikurejskim hedonizmem, mówi m. in. O przyjemnościach płynących z picia wina - „wino…
…), to pozwala mu być ponad innych ludzi. Można też na podstawie tego spróbować postawić wniosek, że skoro Bóg tworzy takiego artystę sam musi być artystą, a więc motyw Deus artifex. Stojąc tak wysoko artysta może obserwować dzieje polskiego tronu.
W zwrotkach II-III jest łatwo dostrzegalny neoplatonizm, „To-li jest ogień on nieugaszony/ Złotego słońca, które nieskończony/ Bieg bieżąc, wrotne od początku świata…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)