Franciszek Karpiński 1741-1825
- Pochodzi ze zubożałej szlacheckiej rodziny. Niepiśmienna matka raczyła go od najmłodszych lat opowieściami o duchach i czarach, natomiast ojciec wpajał mu surowe zasady moralne.
- Uczęszczał do kolegium jezuickiego, z tych lat wyniósł nie tylko dobrą znajomość łaciny.
- Następnie podjął studia na jezuickiej Akademii we Lwowie. Zapoznał się tam prawdopodobnie z tradycją renesansowej sielanki, Szymonowica i Zimorowiców, zawarł również wiele znajomości, bywał na dworach magnackich, gdzie miał już opinię zdolnego poety. - Po studiach, wbrew oczekiwaniom, nie wybrał kariery duchownego. Został guwernerem w rodzinie Ponińskich. Tu nawiązał romans z żoną właściciela, Marianną, zw. „drugą Justyną”. „Justyny” - a było ich trzy - stanowią ważny element poetyckiej edukacji Karpińskiego. Pierwszą była Marianna Broselówna, sierota, córka kapitana wojsk saskich. To ona najprawdopodobniej była inspiracją dla poety, gdy pisał „ Do Justyny. Tęskność na wiosnę ” Z wspomnianą wyżej panią Ponińską łączyła Karpińskiego wieloletnia znajomość. Doszło do tego, że gdy ukochana została wdową, „śpiewak Justyny” oświadczył się. Został odrzucony, ale życzliwa kochanka ofiarowała mu na pocieszenie 5000 złotych polskich, co pozwoliło ubogiemu poecie rozpocząć nowy etap w życiu. Trzecią „Justynę”, Franciszkę Koziebrodzką, poznał Karpiński w Żubokrukach około 1777 roku, połączyło ich prawdopodobnie autentyczne i poważne uczucie. Niestety Franciszka miała oficjalnego narzeczonego, Puzynę, którego z resztą koniec końców poślubiła, bo Karpiński z wdzięczności i szacunku do ojca ukochanej, który był w pewnym sensie jego opiekunem, nie zdecydował się porwać dziewczyny. Mimo wszystko sentymentalni kochankowie korespondowali ze sobą do późnej starości.
- Mając nadzieje na poparcie ze strony mecenatu królewskiego i magnackiego, wyjechał do Warszawy, gdzie objął posadę sekretarza księcia Adama Czartoryskiego. - Nie pozostał jednak w stolicy, poeta ceniący sobie poczucie niezależności, nie potrafił stać się dworakiem. Powrócił do Galicji, jednak powracał do stolicy, gdzie pracował jako guwerner (m.in. u Radziwiłłów). Tam też wyszło wiele jego publikacji. - Swoją arkadię odnalazł w niewielkiej kolonii Kraśnik, którą nazwał Karpinem. Nabył wieś Chorowszczyznę, gdzie dokończył swojego żywota. Franciszek Karpiński był jednym z najważniejszych przedstawicieli, a zarazem twórców sentymentalizmu polskiego. Nie tylko dał praktyczny wyraz temu prądowi, ale również sformułował jego teoretyczne dyrektywy. Poeta był literackim dziedzicem Jana Jakuba Rousseau. W jego twórczości objawiło się to postawą nadmiernej czułości, która miedzy innymi wyrażała się w specjalnym związku uczuć człowieka z otaczającą go przyrodą.
(…)
… przeciwstawia dawną potęgę i chwałę Polski jej późniejszej bezsilności wobec agresorów i upadkowi. Jest to wstrząsający obraz nieszczęścia ojczyzny. Podmiot liryczny zwraca się do zmarłego króla mówiąc, że Polskę najechali zaborcy, którzy nie tak dawno "czcili go" i "hołdowali mu". Król Zygmunt August nie pozostawił po sobie syna, zaś fakt ten oznaczał koniec dynastii i doprowadził - przez wolną elekcję…
… tłumaczenia Karpińskiego spowodowała, że wypada ono słabiej niż praca wielkiego poprzednika.
Natomiast „Pieśni nabożne” to zbiór, który zapewnił poecie trwałe miejsce w pamięci potomnych. Tutaj prostota jego stylu okazała się niezwykle owocna i to ona stanowi klucz do tajemnicy sukcesu tych pieśni. Karpiński stosuje tu przede wszystkim słownictwo uogólniające, melodyjne strofy, refreny, a ekspresję często opiera na kontrastach, czy też antytezach tak jak w słynnej kolędzie „Bóg się rodzi”:
Ze swoimi współczesnymi Karpiński dzielił zainteresowanie egzotyką. Wśród jego utworów znajdujemy „pieśni tłumaczone z chińskiego” pt. „Prawdziwa Rozkosz”, czy wiersze o temacie muzułmańsko-arabskim pt. „Wezyr Giafar do Haruna Al-Raszyd”.
<<<<Utwory>>>>
Laura i Filon
Wiersz składa się z czterdziestu dziewięciu strof…
…, by przejść w dialog. Taki układ dodaje mu dramatyzmu. Niewielki jest tu element narracyjny, składa się na niego dosłownie jedna strofa. Dostajemy głównie obraz zdarzeń z perspektywy dwojga kochanków.
„Laura i Filon” to typowa sielanka sentymentalna. Świadczą już o tym imiona bohaterów, które nijak nie przystają do wyobrażeń o wieśniakach. To samo tyczy się języka, jakim się posługują, wystarczy przytoczyć…
… występującego w roli przedstawiciela i wyraziciela opinii upadłego narodu. Wiersz napisany został po III rozbiorze Polski, w czasie gdy zostały całkowicie pogrzebane nadzieje na odzyskanie niepodległości.
Podmiot liryczny kieruje swe słowa do ostatniego władcy z dynastii Jagiellonów - Zygmunta Augusta, który staje się w jego oczach symbolem dobrobytu, porządku, potęgi i wielkości dawnej Polski. Poeta…
… - do zapanowania w kraju nieładu, nieskuteczności sejmów oraz nieuczciwych i wycieńczających państwo walk o koronę. Obecny upadek Rzeczypospolitej wyraża wstrząsająca apostrofa do ojczyzny, która "zamożna kiedyś i w sławę i w siłę", władała "od morza aż do morza", teraz zaś "kawałka ziemi nie ma na mogiłę".
Kolejnym aktem katastrofy narodowej było powstanie kościuszkowskie, którego istotnym epizodem była rzeź…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)