J. Kochanowski, Pieśni, od IX do XXIV
PIEŚŃ IX
Pieśń ma charakter refleksyjny, filozoficzny.
Dwa pierwsze wersy mają zawsze charakter aforyzmu, dwa kolejne są jego rozwinięciem (w pewien sposób poszerzeniem, wyjaśnieniem).
Można odnaleźć w niej nawiązanie do stoicyzmu. „A po złej chwili piękny dzień nadejdzie” - człowiek osiąga szczęście poprzez poddanie się wyrokom losu, uczestnictwo w cyklu natury NATURA: zmienność pór roku symbolizująca różne koleje ludzkiego losu (zima - smutek, starość, przemijanie; wiosna - radość, dzięki której zapomina się o „zimie”). Na świecie nie ma nic stałego, wszystko przemija. Spokój i szczęście można osiągnąć tylko dzięki uczestnictwu w „cyklu natury” - poddając się zarówno tym szczęśliwym, jak i smutnym chwilom (życie). Człowiek nie powinien być zbyt długo być szczęśliwy, do życia potrzebne są mu i smutne chwile. „Ale człowiek zhardzieje,/ Gdy mu się dobrze dzieje” - wydaje mu się, że jest „panem własnego losu”, podczas gdy rządzi nim wyłącznie Fortuna (odwołanie do antyku), która ukarze go za jego pychę. Życie - obecne w nim smutek i radość - należy więc przyjmować z pokorą, spokojem właściwym stoikom.
Fortuna - w mitologii bogini kierująca własnym losem. Kochanowski poeta doctus, wykształcony człowiek swojej epoki, znajomość mitologii.
Po raz kolejny powtarza się recepta na szczęście właściwa stoikom - reakcja na szczęście i smutek powinna być taka sama (złoty środek): „Serce ma być jednakie”. Nie należy poddawać się uczuciom, los jest wszak zmienny. Szczęście jest ulotne, tak samo jak nieszczęście. Nie ma nic trwałego.
Ostatnia strofa daje jednak nadzieję. Od Fortuny silniejszy jest Bóg, który może zmienić jej wyroki. Moc wiary.
PIEŚŃ X
W dwóch pierwszych zwrotkach dwa początkowe wersy przedstawiają sukces, jaki może stać się udziałem każdego mężczyzny - sława zdobyta w boju, władza w czasach pokoju, bogactwo. Dwa kolejne wersy jednak degradują znaczenie tego, co mężczyzna osiągnąć może sam, bez kobiety u boku. Bez obecności żony - żony wyidealizowanej, wszystko to nic nie znaczy: „Mąż prózno robi”.
Kolejna zwrotka mówi o żonie jako o koronie na głowie męża - mąż jest więc siłą sprawczą, „głową rodziny”, żona stanowi ukoronowanie szczęśliwego życia. Odpowiednia kobieta jest podporą domu, jego filarem.
Kolejne dwie zwrotki prezentują cechy idealnej żony - dba o męża, chroni go przed kłopotami, pociesza w potrzebie, rodzi dzieci podobne ojcu („dziedziców”).
Ostatnia zwrotka jest jednak pełna goryczy. Szczęśliwy, kogo Bóg obdarzy takim związkiem, jednak niewłaściwa kobieta potrafi przysporzyć życiu jedynie trosk. Analogicznie do dwóch pierwszych zwrotek, gdzie brak właściwej osoby odbiera wszystkiemu znaczenie, obecność nieodpowiedniej kobiety również „Odejmie wszystko”.
(…)
…. Następna strofa jest aluzją do ucieczki cara z Inflantów. Podmiot liryczny z ironią stwierdza, że warto było - wszak liczyło się ocalenie życia.
W kolejnej strofie z ironią nazywa carskiego konia „niedoścignionym” - w ucieczce. Iwan Groźny „Chcesz być groźnym, a uciekasz”.
Mówi, że minął już czas układów, teraz nadeszła pora oddawania honorów (zejście z konia).
Apostrofa do Boga - ma pomóc Polsce…
… jest równy, nie ma różnicy między panem a niewolnikiem. Każdy kiedyś umrze (każdy wsiądzie do łodzi Charona). Trzeba więc korzystać z życia, cieszyć się każdą jego chwilą. Podmiot liryczny zwraca się do czytelnika słowami takimi jak „człowiecze cnotliwy”, „wygnańcze”, używa też osobowych form czasownika (2 osoba liczby pojedynczej) zwraca się bezpośrednio do odbiorcy.
Poeta doctus - nauczyciel, filozof…
… króla Stefana Batorego (apostrofa): panuje nad sobą, swoim gniewem, jest łaskawy i dzielny. Jego imię będzie sławne dzięki jego czynom.
PIEŚŃ XIV
Pieśń o charakterze polityczno-patriotycznym. Pierwsza zwrotka jest apostrofą („Wy”) do możnych władających „pospolitą rzeczą”. Przykład liryki inwokacyjnej. Poeta wciela się w rolę sędziego: przestrzega, upomina, gani.
Pierwsza zwrotka jest inwokacją…
… nie odkładaj.”).
Należy cieszyć się z życia takiego, jakie jest. Nie czekać na zamiany, które i tak znajdują się poza ludzką kontrolą. Odwrotna postawa sprawia, że umieramy, nie zaznawszy życia.
PIEŚŃ XVI
Dwie pierwsze zwrotki na podstawie pieśni Horacego „Perskiego zbytku, chłopcze”.
Odrzucenie wartości materialnych (opis zbędnych bogactw).
Podmiot liryczny uważa, że dobra jest też jedynie zwykła mięta…
… Eurydyki).
PIEŚŃ XVII
Pieśń o charakterze filozoficzno-moralizatorskim. Na świecie nie ma nic stałego. Nie można uzależniać swojego szczęścia od świata, który jest zbyt zmienny, niepewny. Człowiek obdarzony rozumem nie może wiązać swgo szczęścia z czymś tak niestałym.
W kolejnej strofie podmiot liryczny zastanawia się, co jest w świecie stałego, czemu można by zaufać. Opisuje pijacki żart - pijącemu…
… śmiertelna, powinien korzystać z życia, w którym jest już wystarczająco dużo trosk - ludzie powinni więc się weselić. Chwali dobrą zabawę - wino i przyjaciół.
Połączenie stoicyzmu i epikureizmu - zasada złotego środka.
Przypomina o ulotności życia, wszystko się kiedyś skończy, a to, co po nas zostanie, otrzymają w spadku nasi potomkowie. Ostatnia zwrotka mówi o tym, że wobec śmierci każdy człowiek…
… zostaje przedstawiony nie tylko jako bóg gwałtownej śmierci (łuk), ale i muzyki (lutnia). Mars jest nie tylko bogiem wojny („hufy wodzi”), ale i znajduje się „pod siecią” (aluzja do przygody opisanej w „Odysei” - Wulkan, który przyłapał swoją żonę, Wenerę, na zdradzie z Marsem, złapał kochanków w sieć i wezwał na świadków swej krzywdy wszystkich bogów; Kochanowski - poeta doctus, znajomość dzieł…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)