Innowacja instytucjonalizacji Od epizodu innowacji, ktokolwiek byłby jego autorem, jakiekolwiek by były jego geneza i przebieg, długa droga prowadzi do momentu, kiedy innowacja się upowszechni, „przyjmieʺ w szerszej zbiorowości, stanie się właściwym, preferowanym, oczekiwanym sposobem postępowania ‐ czyli inaczej, zanim uzyska walor akceptowanej normy. Droga ta da się podzielić na dalsze etapy. Etap drugi po zainicjowaniu innowacji to jej ujawnienie. Jest to moment, który dzieli innowację jeszcze „prywatnąʺ, od takiej, która staje się już „publicznąʺ. Są tu dwie możliwości. Po pierwsze, innowacja może pozostać zupełnie prywatną, utrzymaną w sekrecie, nie dotrzeć do innych ludzi. Janko Muzykant komponujący nowe melodie na pustym pastwisku, pisarz tworzący „do szufladyʺ, natchniony moralista religijny, który skrywa swoje objawienie w tajemnicy, konstruktor pozostawiający prototyp nowego urządzenia w garażu, dama eksperymentująca z nowym typem makijażu czy uczesania we własnej łazience ‐ oto przykłady takiej sytuacji. Taka innowacja nie może mieć żadnych konsekwencji społecznych. Warunkiem wstępnym społecznej recepcji jest udostępnienie innowacji innym, ogłoszenie wynalazku, wygłoszenie „kazania na górzeʺ, wyrycie przykazań moralnych na „kamiennych tablicachʺ, nagranie nowej melodii w studio Sony, opublikowanie książki, pojawienie się na balu w nowym uczesaniu. Ujawnienie innowacji nie oznacza jednak od razu jej sukcesu. Rozpoczyna się kolejny, trzeci etap, proces filtrowania innowacji, przez który przebijają się tylko niektóre. Taka selekcja jest niekiedy przeprowadzana spontanicznie, w zwykłym codziennym życiu. Np. konserwatywny nauczyciel karze wszelkie bardziej oryginalne idee czy pomysły uczniów, sąsiedzi piętnują nietypowy sposób prowadzenia się rodziny artystów, kierownik katedry zakazuje stosowania niepewnych metod badawczych, mistrz utrąca projekt racjonalizatorski. Kiedy indziej selekcja staje się zadaniem specjalnie tworzonych urzędów czy organów. Klasyczny przykład to cenzura, ale podobną rolę blokującą innowacje odgrywać mogą urzędy patentowe, krytycy artystyczni, recenzenci literaccy, komitety naukowe, rady redakcyjne, komisje wydawnicze. Wszyscy oni pilnują tych „wrótʺ, poza którymi dopiero innowacje ‐ nowatorskie idee, reguły, wzory ‐ mogą dotrzeć do szerszej publiczności. Mechanizmy filtrowania zależą istotnie od charakteru samej innowacji. W przypadku zmian inicjowanych w sferze prawa, regulaminów, zarządzeń administracyjnych itp., a więc „odgórnychʺ, filtrowanie ma charakter spontanicznych reakcji społecznych w postaci ignorowania lub omijania nowych regulacji, co doprowadza do tego, że nowe prawo pozostaje w tym zakresie „martwą literąʺ. Może też uformować się spontaniczny ruch społeczny organizujący opór przeciwko narzuconemu prawu i powstrzymujący przed jego przestrzeganiem za pomocą różnorodnych nacisków, presji, bojkotu, a nawet przymusu fizycznego wobec konformistów. Inaczej wygląda przebieg filtrowania innowacji zapoczątkowanych w sferze moralności czy zwyczajów, a więc „oddolnychʺ. Funkcje blokujące przejmują wówczas zorganizowane agendy państwowe czy administracyjne (gdy chodzi o innowacje naruszające porządek prawny czy polityczny) lub inne typy organizacji, np. organizacje religijne (gdy chodzi o innowacje obyczajowe naruszające uznany przez Kościół porządek moralny).
(…)
…, a w koniunkcji dopiero warunkiem wystarczającym jego kompletnego przebiegu.
Alternatywny wariant procesu instytucjonalizacji, znany pod nazwą „zinstytucjonalizowanego omijania regułʺ, przebiega nieco inaczej1. Zapoczątkowują go sporadyczne i spontaniczne wykroczenia przeciwko obowiązującym normom (zwyczajowym, obyczajowym, moralnym, prawnym). Ludzie uznają, że pewne normy są, ogólnie biorąc, słuszne…
… prowadzi do przypadkowych przekształceń pewnej ograniczonej liczby innych norm, wartości, ról czy instytucji, pozostawiając w efekcie chaotyczną mozaikę niepowiązanych ze sobą reform, w niczym nie naruszających fundamentów dawnej struktury normatywnej. Doskonałym przykładem są reformy pozorne, wprowadzane w peryferycznych obszarach struktury normatywnej, mające za zadanie skanalizowanie presji…
… tej sytuacji jest to, że naruszenie normy nie wywołuje sankcji społecznych, a co więcej ‐ próby wymierzenia takich sankcji napotykają społeczny opór. Nie dość, że chuligan awanturujący się na ulicy nie spotyka się z niczyją reakcją, ale kiedy policjant usiłuje go wylegitymować, przechodnie często stają w jego obronie. Nie dość, że kierowcy nie zwracają uwagi na szaleńców przekraczających bezpieczną szybkość…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)