Humanistyczny okres filozofii greckiej : sofiści (Protagoras i Gorgiasz), Sokrates oraz cynicy Działalność Sokratesa, który dokonał w filozofii „rewolucji” wprowadzając do rozważań teoretycznych nowy przedmiot - nie przyrodę, która zajmowali się greccy kosmologowie, lecz człowieka, była poprzedzona działalnością tzw. sofistów. Greckie słowo `sophistes' oznacza znawcę, biegłego, mędrca, publicznego wykładowcę, płatnego nauczyciela, a nawet oszusta. Prawdopodobnie od czasów Sokratesa wyraz `sofista' nabrał zdecydowanie negatywnego znaczenia. Wrogami sofistów byli uczniowie Sokratesa: Ksenofont i Platon, jak też uczeń Platona, Arystoteles. Główny zarzut, jaki im stawiano polegał na tym, że sofistyka jest pozorną mądrością , a sofiści ponadto uprawiają ja dla zysku, a nie z miłości do prawdy , jak filozofowie uprawiający naukę. Zarzucano też sofistom, iż stanowią zagrożenie dla greckiej religii oraz obyczajów.
Działali na przełomie V i IV w. przed Chr. W V w. p. Chr. w Grecji zmieniała się sytuacja społeczna, narastał kryzys ówczesnej arystokracji i umacniała się rola zwykłych obywateli tj. demosu , powstawało więc zapotrzebowanie na tzw. wychowawców, czyli ludzi, którzy będą kształcić innych pod względem etyczno-politycznym, którzy będą dostarczać praktycznej wiedzy o rzeczywistości społecznej. Sofiści zaczęli występować właśnie w takiej roli - nie interesowało ich rozwijanie nauk teoretycznych, dążenie do prawdy dla niej samej. Oprócz pragmatycznego podejścia do wiedzy, sofiści wykazywali też zaangażowanie pedagogiczne - twierdzili bowiem, że cnota, moralna doskonałość człowieka ( areté ) nie opiera się, jak chcieli arystokraci, na tzw. szlachectwie krwi, lecz na wiedzy. Sofiści nie stanowili więc badaczy przyrody ani teoretyków wiedzy, raczej specyficznych nauczycieli. Zajmowali się etyką, polityką (w ówczesnym rozumieniu), retoryką, sztuką, językiem, religią i wychowaniem. Można ich zatem nazwać pierwszymi humanistami. Ku zgrozie filozofów, pobierali opłaty za swoje nauki . Nie tworzyli jednak szkół - wędrowali po miastach greckich.
Dlaczego poglądy sofistów spotkały się z tak gwałtownym atakiem filozofów? Sofiści jako pierwsi przeprowadzili krytykę dotychczasowej wiedzy teoretycznej. Podważyli możliwość osiągnięcia prawdy w nauce, poddali krytyce język filozofii, jej sposób argumentowania, a ponadto zwrócili uwagę na twórczą rolę człowieka zarówno w nauce, jak i kulturze. Wyróżnia się trzy grupy sofistów: wielkich i sławnych mistrzów pierwszego pokolenia
tzw. erystów, czyli tych, którzy wykorzystując metody sofistyczne zaczęli uprawiać tzw. erystykę (sztukę przekonywania przeciwnika w dyskusji, sztukę perswazji za pomocą zwykle nieuczciwych argumentów i zwodniczych rozumowań)
(…)
… może być jedynie to, co „pozwala duszy być dobrą, czyli być taką, jaką ze swej natury być powinna”. Sokratejska areté, to samowiedza, samopoznanie ludzkie, którego przeciwieństwem jest ignorancja, głupota. Mówimy zatem, że stanowisko etyczne Sokratesa jest intelektualizmem (etycznym), gdyż uważał on, że za ludzkim złym postępowaniem moralnym stoi niewiedza i głupota („człowiek mądry tak by nie postąpił…
… doskonalszym moralnie), a obie te sentencje dotyczyły spraw duszy, a nie ciała. O ile sofiści uważali, że cnota (areté) jest kwestia wychowania, uzyskania pewnej praktycznej wiedzy, o tyle Sokrates szedł dalej, twierdząc, że cnotą może być jedynie to, co „pozwala duszy być dobrą, czyli być taką, jaką ze swej natury być powinna”. Sokratejska areté, to samowiedza, samopoznanie ludzkie, którego przeciwieństwem jest ignorancja, głupota. Mówimy zatem, że stanowisko etyczne Sokratesa jest intelektualizmem (etycznym), gdyż uważał on, że za ludzkim złym postępowaniem moralnym stoi niewiedza i głupota („człowiek mądry tak by nie postąpił”), dlatego wystarczy poznać dobro, by działać na rzecz dobra, by moralnie dobrze postępować. Nie uwzględniał jednak istnienia i znaczenia woli w ludzkim postępowaniu, niejednokrotnie…
…, ani że nie istnieją (agnostycyzm teologiczny). Z praktycznych jednak względów, uważał, należy uznawać bogów greckich. Wygnano go za głoszenie tych poglądów z Aten oraz spalono jego pisma publicznie na agorze (rynku miasta).
Można te tezy sformułować nieco uwspółcześnionym językiem: nie istnieje przedmiot filozofii (nauki). Nawet gdyby istniał, człowiek nie dysponuje możliwościami poznania go (poznanie ludzkie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)