1. Roman Jaworski Urodził się 21 czerwca 1883r. we wsi Klicko, dotknięty nieuleczalną chorobą umiera w 1944 roku (ma 61 lat) w schronisku dla paralityków w podwarszawskiej Górze Kalwarii. W 1902 rozpoczął studia germanistyczne na UJ, nie ukończył ich jednak (mimo to napisał rozprawę doktorską o dramatach Otto Ludwiga). W latach 1908-1905 uczył języka niemieckiego w gimnazjum (najpierw w Krakowie, później we Lwowie). Zadebiutował w 1903 roku jako poeta (w krakowskim czasopiśmie młodzieżowym „Przyszłość”). Opublikował wówczas dwa wiersze: „Śpiew o czujnej duszy” i „Błądnica” schematyczne, konwencjonalnie młodopolskie, nie robiące wrażenia i nie zapadające w pamięć. Dwa lata później miał miejsce jego debiut prozatorski - również w Krakowie, w „Krytyce” pojawia się opowiadanie „Miał iść”. W 1910r. Jaworski publikuje swoją pierwszą książkę: „Historie maniaków”.
W 1925 roku wydał on jedyną swoją powieść „Wesele hrabiego Orgaza”, nazwaną „powieścią z pogranicza dwóch rzeczywistości”, a pięć lat wcześniej ukazały się jego uwagi inscenizacyjne do dramatu „Hamlet drugi. Królewic polski”.
Jaworski p rzyjaźnił się z Witoldem Wojtkiewiczem ( autor ilustracji do „HM”, na których wydawcy bardzo zależało - bez nich książka mogłaby nie zostać wydana) i Witkacym (autorem okładki „HM”), stanowili oni trio znane w młodopolskim Krakowie. Jaworski „pozostał w naszej literaturze jako swoisty outsider, artystyczny dziwak, twórca utworów nie z tego świata i nie z epoki, w której przyszło mu żyć. Pisał tak jak „musiał i mógł” nie licząc się z obowiązującymi trendami i modami artystycznymi. * i jeszcze cytaty ze wstępu Piotra Kitrasiewicza do „HM”:
„Autorowi udało się wywołać w odbiorcy wrażenie śledzenia wydarzeń z punktu widzenia bohaterów - z punktu widzenia ich chorej, złowrogiej wyobraźni, poprzez pryzmat rozgorączkowanego umysłu. Dlatego słusznie nazwano Jaworskiego 'ekspresjonistą' ”
Renesans twórczości pisarza zapoczątkował Roman Zrębowicz, który w 1961 roku na łamach „Ruchu Literackiego” opublikował artykuł pt. „Zapomniany ekspresjonista”
„Był propozycją niecodzienną w kontekście prozy młodopolskiej (…) Jaworski sformułował wówczas własne postulaty groteski: rezygnację z upiększeń i uwzniośleń, operowanie estetyką brzydoty, zderzenie powagi z zabawą, mieszanie motywac ji prawdopodobnych i umownych, wykorzystanie zmysłu dla dziwności (…) grę literacką z kreowanymi postaciami, nieuwzględnianie psychologicznych oczekiwań odbiorcy, nastawionego na utożsamienie się z bohaterem.”
„Ale właśnie ta mało pociągająca gra z odbiorcą ma formę buntu, wyzwania rzuconego modernizmowi i młodopolskiej konwencji
(…)
…, zgrzyty.
„HM” - ekstrakt z całego okresu Młodej Polski, naznaczone schyłkiem epoki. „Autor nie zdobył się na własny styl, ukształtował tylko pewne jego elementy, powstałe z łączenia tendencji przeciwstawnych, z wprowadzenia dysonansów tam, gdzie do tej pory panować miała estetyczna harmonia”
Młodopolszczyzna zarysowała krąg stylistycznych możliwości, określiła rozwiązania pozytywnie lub negatywnie.
Styl…
… (z roku 2004)
- „Literatury Młodej Polski” M. Podrazy-Kwiatkowskiej.
…
… Chrystusa” przechodzą w „żołdaków Chrystusa”, poeci - „banda lirycznych śmierdziuchów”, autoanaliza - „grzebanie w duszy własnej”.
Wypowiedzi bohaterów właściwie nie różnią się od mowy narratora, jednolita stylistyka, wszystko podlega „regule obniżonej kwiecistości”
Przy wprowadzaniu stereotypów epoki zaznaczenie dystansu wobec nich, opisy przekształcające się w parodie (stereotypy sparodiowane…
… językowej.
W „Historiach maniaków” do granic karykatury doprowadzone są: obsesja współkształtujących pejzaż personifikacji, konkretyzacja pojęć abstrakcyjnych, litanijne nagromadzenia i powtórzenia, rozbudowane epitety, archaizmy, inwersje składniowe itd.
„Historie maniaków” w skrócie:
Parodia, groteska, drwina, „dziwność”, programowy antyestetyzm (obejmujący m.in. młodopolską wizję artysty, zagadnienia…
… Irzykowskiego) - oprócz opisów i porównań, eksponujących brzydotę pojawiają się elementy humoru i wrażenie lekkości z jaką autor prowadzi narrację.
Brak wyrazistego określenia czasu i tła dziejących się zdarzeń. Łączność z dekadentyzmem - przez nudę, pesymizm, sceptycyzm i poczucie braku wartości.
Autotematyzm (np. „Amor milczący”) - dyskusje wewnątrz literackie, zabiegi programotwórcze - program turpistyczno…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)