, pokój brzeski i Mitteleuropa, rewolucja lutowa, powrót Lenina do Rosji i jego tezy kwietniowe, rewolucja bolszewicka, utworzenie Czeka, początek komunizmu wojennego, Czerwony Terror, Ukraina i jej inkorporacja do imperium sowieckiego, traktat japońsko-chiński, statut Ligi Narodów, pakt Brianda - Kelloga, ZSRR i Komintern wobec wojny domowej w Hiszpanii, Karta Atlantycka i Deklaracja Narodów Zjednoczonych, traktaty pokojowe z satelitami Osi oraz Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.
Wykład I i II: Sytuacja międzynarodowa przed wybuchem I wojny światowej
1. Imperializm
Termin „imperializm” w słowniku francuskim Litt*go (wyd. z 1865 r.) oznaczał poglądy zwolenników Napoleon III. W publicystyce angielskiej z lat 80. XIX w. przez „Imperializm” rozumiano zerwanie z zasadą wolnego handlu i dążenie do bliższego związania posiadłości zamorskich z metropolią. Wyrazem tak rozumianego imperializmu było prowadzenie protekcyjnej polityki gospodarczej. W ostatnim ćwierćwieczu XIX prawie wszystkie kraje europejskie (prócz Wielkiej Brytanii, Belgii i Holandii) ogłosiły system protekcyjny ceł: w 1877 r. Rosja, w 1879 r. Niemcy, w 1881 r. Francja. USA ogłosiła taryfy celne w 1890 i 1897 r. Protekcjonizm rodził wojny celne: pomiędzy Francją i Włochami (1887 - 1898), pomiędzy Francją i Szwajcarią (1893 - 1895), pomiędzy Niemcami a Rosją (1893).
Wkrótce pojęcie to rozszerzono i widziano w imperializmie dążenie do powiększania granic państwowych, do władania możliwie wielkimi obszarami, a nawet panowania w skali światowej. Takie znaczenie terminu wydaje się najbardziej sprecyzowane. Leninowska interpretacja, zgodnie z którą imperializm miał być ostatnim etapem formacji kapitalistycznej zawiera wyraźny kamuflaż: Rosja bolszewicka, a później ZSSR były państwami imperialistycznymi, a ich ambicje imperialne posiadały charakter globalny. Lenin interpretując zjawisko imperializmu wykorzystał badania przeprowadzone przez angielskiego liberała i antyimperialisty J. A. Hobsona (Imperializm. Studium, wyd. 1902 r.). Głównym założeniem Hobsona było stwierdzenie, że siła napędową imperializmu jest nie tyle handel, ile raczej możliwość inwestowania: kolonie były nowymi rynkami kapitałowymi, a kapitał zainwestowany w krajach zamorskich przynosił większe zyski, niż ulokowany w metropolii. Francuski ekonomista Paul Leroy - Beaulieu dowodził w 1886 r. że kapitał zainwestowany w rolnictwo francuskie daje zaledwie 3 - 4% zysku, gdy tymczasem zainwestowany w USA, Kanadzie, La Placie, Nowej Zelandii i Australii daje 10 - 15 - 20%. Kapitał zainwestowany w koleje francuskie daje 2 - 3% zysku, gdy tymczasem ulokowany w krajach zamorskich daje 10 - 20% zysku.
Teza Hobsona nie wytrzymuje jednak krytyki faktograficznej: istnieje wiele przypadków polityki imperialnej, której nie można wyjaśnić wyłącznie przesłankami ekonomicznymi. Ekspansja Rosji w kierunku Dalekiego i Bliskiego Wschodu posiadał była wręcz obciążeniem budżetu państwa. Kapitał brytyjski rzadko kierował się do brytyjskich kolonii (z wyjątkiem Afryki Południowej), częściej natomiast do Am. Południowej i USA.
Oprócz istniejących od trzystu lat starych imperiów (hiszpańskie, portugalskie, holenderskie, francuskie i brytyjskie), które umacniały swoją pozycję i wpływy, powstały w końcu XIX i w pocz. XX w. nowe. Cechą charakterystyczną imperializmu XIX-wiecznego i XX-wiecznego był jego związek z kolonializmem: imperia brytyjskie, niemieckie, francuskie - powstawały dzięki podporządkowaniu gospodarczemu, politycznemu lub poprz
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)