W wieku XVII czyli w okresie dojrzałego rozwoju merkantynizmu pojawiły się pewne symptomy rozkładu tego kierunku. Przede wszystkim na gruncie angielskim, myśliciele angielscy podjęli krytykę doktryny merkantnizmu. Myśliciele społeczni zaczęli dostrzegać, że tworzenie się ogromnych fortun nie powstaje tylko i wyłącznie na drodze handlu, wymiany, grabieży kolonii, lecz również w procesie produkcji, produkcja tworzy bogactwo. Można powiedzieć również, iż powoli punkt zainteresowania myślicieli społecznych zaczął się przesuwać w zagadnienia cyrkulacji właśnie na kwestie produkcji. W konsekwencji zaczęto powoli uważać, iż wszelką wartość, a więc również bogactwo tworzy nie tylko pieniądz, ale przede wszystkim praca.
Równie powoli zaczęły się zmieniać poglądy myślicieli społecznych dotyczące roli państwa w gospodarce. W związku z coraz większym usamodzielnianiem się ludzi interesu (kupców, przedsiębiorców, wytwórców - dziś nazwalibyśmy ich kapitalistami) polityka silnej ręki państwa nieodzowna dla okresu wczesnego merkantynizmu, wczesnej akumulacji kapitału, stała się coraz mniej pożądana, zaczęła krępować prywatną przedsiębiorczość.
Pojawiły się hasła większej swobody w życiu gospodarczym, ponieważ dotychczasowa nadmierna opiekuńczość państwa i stosowane przez państwo uciążliwe bariery celne, stały się dla przedsiębiorców nie wygodne, niepożądane również z punktu widzenia rozwoju systemu gospodarczego danego kraju.
Krytycy doktryny merkantynizmu, działający na gruncie angielskim:
William Petty (1623 - 67) Przedstawiciel statyzmu angielskiego, autor kilku traktatów ekonomicznych np. Arnimetyki politycznej. Jest uważany za prekursora ekonomii klasycznej (jako pierwszy obliczył dochód narodowy Anglii),
Dudley North (1641 - 1691) Również podważał merkantynistyczną koncepcję pieniądza, jego zdaniem celem gospodarki nie jest gromadzenie pieniądza, kruszcu. Pieniądz w procesie gospodarczym jest tylko miernikiem wartości, tylko środkiem płatniczym i jako taki nie przedstawia sobą żadnego bogactwa (poglądy podobne do Arystotelesowskich). Krytykował również politykę dodatniego bilansu bankowego, która powoduje naruszenie interesów innych krajów i odbija się ujemnie na własnej gospodarce narodowej. Opowiadał się za wolnością gospodarczą i w koncepcji tej znaleźć można poglądy dotyczące istnienia w gospodarce samoczynnie regulującego się, funkcjonującego mechanizmu gospodarczego. Oznacza to, iż postrzegał on gospodarkę jako pewien organizm, którego pewne elementy składowe samoczynnie dostosowują się do siebie bez żadnej interwencji państwa,
John Locke (1632 - 1704) Filozof, polityk, również ekonomista, zwolennik liberalizmu, głosiciel indywidualizmu. Niektóre jego poglądy były zbliżone do poglądów merkantynistów np. te w kwestii dodatniego bilansu handlowego, znaczenia pieniądza kruszcowego. W swoich pracach jednak uznawał pracę za jedyne źródło wartości i tym różnił się od merkantynistów. Pisał, iż dzięki pracy wytwarzane są różne dobra z otaczającej człowieka przyrody,
(…)
… za jedyne źródło wartości i tym różnił się od merkantynistów. Pisał, iż dzięki pracy wytwarzane są różne dobra z otaczającej człowieka przyrody,
David Hume (1711 - 1776) Autor cenowego mechanizmu przepływu pieniądza kruszcowego, szkocki filozof, ekonomista, propagator ilościowej teorii pieniądza. Teorii, która zakłada, że zmiana cen towarów zależy od ilości pieniądza w obiegu. Był gorącym zwolennikiem…
… konsumpcję, być może spadek ten uniemożliwi im zapłacenie renty gruntowej dla właścicieli gruntów, od których dzierżawią ziemię. Spada zatem konsumpcja rolników, spada także być może konsumpcja właścicieli ziemskich, którzy z tego tytułu otrzymują mniejszą rentę gruntową. Spadek konsumpcji oznacza spadek zapotrzebowania na dobra konsumpcyjne, a więc wyroby przemysłu, rzemiosła, spadają dochody rzemieślników…
… rolny od dochodu osiąganego dzięki pracy na roli płacili by nie rolnicy, nie uprawiający ziemię, ale właściciele ziemi ponieważ to oni otrzymując czynsz dzierżawny, czy też rentę gruntową, przejmują niejako ten czysty wytworzony przez rolnika dochód. W tej koncepcji jedynego podatku widać pewną paradoksalność poglądów fizjokratów, otóż faworyzując rolnictwo jednocześnie zgadzają się by obciążać…
… jałowa i klasa społeczna, która się tym zajmuje nazywana jest jałową.
Natomiast u szczytu hierarchii społecznej znajduje się klasa właścicieli, którą tworzą król, dwór, arystokracja, duchowni, ogólnie można by powiedzieć po prostu świeccy posiadacze gruntów czy też wszyscy posiadacze gruntów. Otrzymują oni dochód z produktu czystego w postaci renty gruntowej bez wkładu własnej pracy, przy czym tytułem…
… od innych wymienionych krytyków merkantynizmu. Opowiadał się za interwencjonistyczną polityką państwa, którego najważniejszym zadaniem być powinno otrzymywanie równowagi miedzy podażą dóbr na rynku, a popytem na te dobra. Jednym słowem państwo miało dbać o to by dóbr nie brakowało na rynku jak i też przeciwdziałać sytuacjom, w których byłoby tych dóbr za dużo.
Fizjokratyzm - physis - natura (władza natury)
kratos…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)