Hanna Arendt - świat i życie.
Wszystko, co nas trwale otacza, zwłaszcza nasze własne wytwory, warunkuje naszą egzystencję, a bez niej, wszystko jest tylko masą pozbawionych sensu przedmiotów: nie-światem. To wszystko, co nas warunkuje (wyznacza naszą kondycję) to świat. Podstawowe aspekty kondycji ludzkiej to: życie jako takie, przychodzenie na świat, umieranie, światowość, wielość i Ziemia. Wiążą się z nimi trzy fundamentalne aktywności (składają się na vita activa): 1. Praca [labor]: dotyczy biologicznego trwania i zaspokajania potrzeb ciała, wymuszana jest przez naturalną konieczność. Wpisuje się w cykliczny rytm kosmosu i służy nieśmiertelności gatunkowej; życiu jako takiemu.
2. Wytwarzanie [work] dotyczy sfery `nienaturalnej', tworzy świat artefaktów, w którym jednostkowe życia się odbywają, który jednak je przekracza i może przetrwać, nadaje stałości naszej egzystencji. Związane jest za światowością.
Obie aktywności zachowują i przygotowują świat dla przyszłych pokoleń.
3. Działanie [action] jako jedyne zachodzi bezpośrednio pomiędzy ludźmi i to nie jako przedstawicielami gatunku, lecz niepowtarzalnymi jednostkami. Jest warunkiem koniecznym i punktem docelowym polityki, stwarza warunki dla pamięci, więc i historii. Jest silnie związane z narodzinami: przyjście na świat jest w ogóle istotne, gdyż nowy człowiek może zacząć coś nowego - działać. Tylko pomiędzy innymi żyjemy naprawdę jako ludzie. Dla Rzymian `być pomiędzy ludźmi' = `żyć', a `odejść spomiędzy ludzi' = `umrzeć'.
Termin vita activa od Augustyna [jako vita negotiosa bądź actuosa] w średniowieczu był standardowym tłumaczeniem bios politikos Arystotelesa, który wymieniał trzy sposoby życia dostępne ludziom wolnym (tj. niezdeterminowanym koniecznościami życia), którzy mogli poświęcać się temu, co `piękne', a nie konieczne czy tylko użyteczne:
skupione na konsumowaniu tego, co piękne i przyjemne dla ciała; poświęcone polis i dochodzeniu do pięknych czynów - bios politikos; filozoficzne, dla badania i kontemplacji wiecznego i niezniszczalnego piękna - bios theoretikos, późniejsze vita contemplativa. Grecy wiedzieli, iż niezorganizowana wspólnota nie przetrwa, ale polis było dla nich formą szczególną, nieobjętą przez konieczność. Dopiero po upadku miast-państw działanie włączono do dziedziny konieczności, rozszerzając termin vita activa na wszelkie aktywne zajmowanie się światem, a vita contemplativa ustanawiając jako jedyny prawdziwie wolny sposób życia, co wcześniej postulowali sokratycy.
Wywyższenie vita contemplativa nie jest tylko chrześcijańskie - model Państwa Platona obliczony był na stworzenie optymalnych warunków jego praktykowania. Do wolności od konieczności i przemocy dołączono wolność od zaangażowania w sprawy tego świata. Porównując do absolutnego spokoju (
(…)
… przez stanowiska, by wolność i równość zabezpieczać. Państwo ma monopol na stosowanie siły, by wyzwolić ludzi od wzajemnej przemocy `stanu natury'. Dla starożytnych ludzie rodzą się nierówni i naturalna konieczność zmusza ich do rządzenia i stosowania przemocy na sobie wzajem, po to, by (przynajmniej nieliczni) mogli osiągnąć i praktykować wolność i równość w sferze publicznej. Stosowanie siły…
… theorią bądź kontemplacją. Być może utrata wiary w sensowność osiągania ziemskiej nieśmiertelności na rzecz kontaktu z wiecznością jest związana z upadkiem polis.
Ludzka aktywność warunkowana jest byciem wśród ludzi. Pracując samotnie stawalibyśmy się animal laborans, a wytwarzając - tracilibyśmy status homo faber na rzecz boskiego (w znaczeniu demiurga). Działanie nie da się wyobrazić poza społecznością…
… politycznej. Wytworzenie się dziedziny społecznej, łączącej je, jest stosunkowo nowe. Państwo jako wielka rodzina rodzin, o której troski ekonomiczne troszczy się aparat państwowy, stanowi odrzucenie tego podziału. Dla starożytnych ekonomia była ściśle sprawą oikia. Chociaż wydzielenie sfery publicznej zapewne historycznie dokonało się kosztem prywatnej, polis nie naruszało życia prywatnego (i odwrotnie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)