To tylko jedna z 2 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Granice systemu prawa: H. Hart
Nowoczesny pozytywizm prawniczy, którego Herbert Hart jest przedstawicielem, stoi na stanowisku, że nie ma związku koniecznego między prawem a moralnością. Teza, że prawo jest prawem niezależnie od tego czy jest moralne czy nie, nie oznacza jednak, że może mieć ono dowolną treść. Obowiązywanie prawa nie jest uwarunkowane oceną aksjologiczną, nie zależy od tego, czy jest sprawiedliwe. Ograniczenia władzy polegają na ustaleniu okoliczności unieważniających prawodawstwo na mocy zasad kwalifikujących do tworzenia prawa. Regulacja jest ważna, gdyż prawodawca jest kwalifikowany do stanowienia prawa na mocy istniejącej zasady. Wprowadził on koncepcję ostatecznej reguły uznania, dostarczającej dla systemu prawa kryteriów jego obowiązywania. Główną tezą Herberta Harta jest założenie, że system prawny jest zbudowany z dwóch odmiennych typów reguł: „reguł pierwotnych” (primary rules) oraz reguł wtórnych (secondary rules). Jest jednością obu typów reguł. Reguły pierwotne wyznaczają swoim adresatom powinność określonego zachowania (nakładają obowiązki). Reguły wtórne dotyczą „ważnego” uznawania i zmieniania reguł pierwotnych bądź stwierdzania ich nieważności. Hart wyróżnia trzy rodzaje tych reguł: zmiany, rozsądzania oraz uznania. Reguły zmiany wykazują, w jakim trybie mają być dokonywane akty uchylenia, zmiany i ustanowienia nowych reguł. Reguły rozsądzania określają jakie podmioty i w jakiej procedurze są kompetentne do autorytatywnego stwierdzenia, iż nastąpiło naruszenie jakiejś reguły pierwotnej oraz do nałożenia kary. Reguły uznania dostarczają kryteriów rozstrzygania co do tego, jakaś reguła jest czy nie jest obowiązującą regułą danego systemu ( pozwalają stwierdzić, czy jest wytworem podmiotu wyposażonego w kompetencje prawotwórcze). Dotyczą sposobu i formy tworzenia prawa, a nie treści. Dla Harta reguła ta jest wytworem socjologicznym, zakłada, że fakty społeczne są jedynym kryterium obowiązywania prawa. Przez akceptację reguł uznania istnieje w społeczeństwie kryterium obowiązywania. Reguły wtórne muszą być aprobowane z wewnętrznego punktu widzenia jako publiczne, powszechne wzorce urzędowego zachowania się różnych podmiotów, a zwłaszcza jako standardy poprawnych decyzji sędziowskich.
Zdaniem Harta jeżeli prawo wymaga od sądów stosowania standardów moralnych w celu określenia przepisów prawnych, to udziela im przez to koncepcji do uznania i nakazuje im korzystać z tego wedle najlepszego przekonania moralnego w tworzeniu prawa, nie przekształca w ten sposób moralności w preegzystujące prawo. Nie oznacza to, że „miękki” pozytywizm przyjmuje zasady i wartości moralne jako kryteria obowiązywania prawa. Hart dostrzegał możliwość występowania między różnymi wartościami etycznymi i prawem relacji o charakterze treściowym czy pochodzenia. Istnieją bowiem fakty dostarczające uzasadnienie dla określonej treści, zarówno prawa jak i moralności. Są one naturalnymi cechami determinującymi egzystencję ludzi. Okoliczności te dostarczają racji dla prawa, aby udzielało gwarancji chcącym dobrowolnie współistnieć w danych warunkach społecznych. Prawo jest instytucją społeczną i jako takie jest normatywną podstawą tworzenia się interakcji społecznych. Źródłem autorytetu prawa jest jego akceptacja jako zbioru reguł, definiujących pozytywnie wartościowany sposób życia. Te okoliczności wyznaczające, wg Harta, „minimalną treść prawa naturalnego” które są konieczne do zbiorowego przetrwania, nie przekreślają odrębności walidacyjnej prawa pozytywnego od jakiegoś prawa naturalnego (moralności). Te specyficzne reguły, określane jako „minimum prawa natury”, są jednak wyrazem pewnego odstępstwa od klasycznej pozytywistycznej metody poznawania i mają chronić prawo przed arbitralnością prawodawcy, a także odchodzić od pozytywistycznego założenia, że prawo może mieć treść jakąkolwiek. System prawa zawiera więc elementy podstawowego kodeksu zachowania, który odbiera się jako kodeks moralny - w przeciwnym wypadku prawo utraciłoby swoją skuteczność. Ważną granicą prawa jest realna możliwość zapewnienia przestrzegania uchwalonych przepisów. Przed uchwaleniem normy prawnej ustawodawca powinien zatem rozważyć, czy spełnia ona zasadniczą funkcję prawa, jaką jest utrzymanie istnienia określonego typu praktyki społecznej, w którym realizuje się liberalna koncepcja wolności oparta na ideale autonomii jednostki.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)