Gofred” tassa- kochanowskiego jako epos Wiek XVII przyniósł polską epopeję Gofred abo Jeruzalem wyzwolona (1618), która otwiera dzieje eposu heroicznego w naszej literaturze. Dla rozwoju epiki polskiej doniosłe znaczenie miała działalność przekładowa Piotra Kochanowskiego (1566-1620). On dopiero- tłumacząc dzieło Ariosta Orland szalony i dzieło Tassa Gofred abo Jeruzalem wyzwolona - wprowadził do naszej literatury żywe wzory nowożytnej epopei, które aż do romantyzmu inspirowały warsztaty polskich twórców.
Piotr Kochanowski przebywał we Włoszech jeszcze za życia Tassa, kiedy między zwolennikami Tassa i zwolennikami Ariosta toczył się spór o wzorzec eposu. W okresie renesansu bowiem zarysowały się dążenia do stworzenia eposu nawiązującego zarówno do tradycji klasycznych, homerycko- wergiliańskich , jak i do romansowo- rycerskich wątków średniowiecza. Najpewniej idea przekładu zrodziła się właśnie we Włoszech, gdzie dokonywała się żywa konfrontacja starego i nowego arcydzieła epiki.
Ludovico Ariosto (1474-1533), autor liryków, satyr i komedii, dzielił ze współczesnymi gust do starych romansów rycerskich; w epoce schyłku rycerstwa średniowiecze wyłaniało się ze starych opowieści rycerskich jako piękna epoka. W jego poemacie Orland szalony dominuje egzotyka wieków średnich i urok dawnych opowieści miłosnych. Poetyka tego utworu w istotny sposób odbiegała od konwencji klasycznych. Torquato Tasso (1544-1595) wychował się już w czasach soboru trydenckiego. Autor liryków, poematów, miłosnych i religijnych, dialogów moralnych, filozoficznych, sławę europejską zdobył dramatem pasterskim Amintas (polski przekład J.A. Morsztyna). Utworem jednak, który przyniósł mu sławę, ale i zaciążył na jego życiu była Jerozolima wyzwolona ( Gerusalemme liberata ). Poeta pracował nad swoim dziełem około 10 lat. Ukończył epos w 1575 roku i rozesłał do oceny, ale w opiniach, jakie nadchodziły, odczytywał nie zarzuty artystyczne, a przede wszystkim moralne i religijne. Zanim znękany zarzutami (później psychicznie chory) poeta sporządził nową wersję, „oczyszczoną” i nieudaną pt. Gerusalemme conquistata (1593), tj. Jerozolima zdobyta , na rynku krążą już od roku 1580 pirackie wydania wersji pierwotnej. Tasso, w przeciwieństwie do Ariosta, nie bawi się swymi bohaterami. I temat, i bohaterów, i treści romansowe, i treści bohaterskie potraktował z dociekliwą powagą (dlatego część historyczną eposu poprzedziły autorskie studia nad średniowieczem). Opowieść o „wojnie pobożnej” nie jest tu tylko tłem, lecz organiczną częścią materii romansowo- narracyjnej, odwołuje się do dziejów pierwszej krucjaty (1096-1099), wprowadza jej bohatera, Godfryda z Bouillon. Dla poetyki eposu istotny był fakt, że ta właśnie wyprawa krzyżowa zakończyła się powodzeniem, tj. zdobyciem Jerozolimy, decydowało to o możliwości rozwiązań narracyjnych, a narracja (wraz z opisami) ma tu funkcje szczególne. W wojnie o wyzwolenie Grobu Świętego, opisywanej w dodatku
(…)
… tu między heroizmem a hedonizmem- są dramatem. Nic w nich z harmonii renesansowej. Ludzie są rozdarci, bo i świat nie jest oparty na ładzie i harmonii. Dzieje bohaterów pokazują, że silny fizycznie człowiek jest w swej naturze słaby. Wielcy i sławni wojownicy ulegają hedonistycznej propozycji idącej ze świata. Ma to pokazać gorzką, dramatyczną prawdę o człowieku. Bohaterowie żyją w ciągłym napięciu, gorączce, podnieceniu. Zmysłowe piękno świata to jedyne widzialne i doświadczalne piękno. Dla ciała bowiem jest raj tu i teraz. W ostatecznym rozrachunku odrzucają oni jednak ziemskie podniety dla wyższych dążeń serca. Postulat chrześcijańskiego heroizmu zwycięża nad hedonistycznymi pokusami natury. Wojna jest „pobożna” dlatego, że stanowi alegorię wojny duchowej każdej jednostki, która wybiera wartości trwałe…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)