Geologiczna działalność rzek - Erodowanie

GEOLOGICZNA DZIAŁALNOŚĆ RZEK Z uwagi na posiadaną energię (masa + prędkość) rzeka wykonuje pracę. Praca ta przejawia się w działalności erozyjnej, akumulacyjnej i zdolności transportowej rzeki. Większą część swojej energii rzeka zużywa na tarcie między cząsteczkami wody, na tarcie o dno i brzegi koryta. Stosunkowo mało na transport okruchów skalnych. Erodowanie to niszcząca praca rzeki, akumulacja to działanie twórcze. Niszczące działanie rzeki wynika ze zdolności do niesienia materiału, czyli zależy od siły transportowej . Rzeka zużywa stosunkowo mało energii na transport okruchów skalnych, większą część energii pochłania tarcie między cząsteczkami wody oraz tarcie o dno i brzegi koryta. Wisła pod Skoczowem Niesiony materiał jest narzędziem erozji.  Fragmenty zderzają się i kruszą. Sama woda oddziaływuje jedynie na bardzo miękkie skały. Siła transportowa rzeki zależy od prędkości rzeki. Prędkość od spadku i masy wody. Spadki rzek nizinnych 0,05-0,2%o (5-20 cm / 1km) Wisła poniżej Warszawy 0,12 %o Rzeki górskie w Karpatach 25-45 %o Wisła k. Konstancina Źródło Wisły (wodospad na Wisełce Białej) http://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82a Największą prędkość rzeka osiąga tuż pod powierzchnią w miejscu leżącym pionowo nad największą głębokością rzeki w danym profilu. Jest to  nurt  czyli  oś dynamiczna rzeki. Transport Do rzeki dostaje się różny materiał dostarczony przez wodę deszczową, przez spełzywanie lub osuwanie się zboczy. Materiał może być przenoszony w stanie: • roztworów • zawieszenia (suspensja) • wleczenia po dnie, toczony (trakcja) Całkowita ilość materiału niesiona w powyższy sposób jest obciążeniem albo ładunkiem rzeki. Określone są one przez zdolność transportową czyli  nośność . Ma na nią wpływ przede wszystkim objętość wody a nie prędkość. Nośność całkowita  to ilość materiału jaka może być transportowana przez rzekę (wzrasta ona tak jak druga a wg niektórych trzecia potęga prędkości rzeki). Od zdolności transportowej – nośności, należy odróżnić  wydolność rzeki . Wyraża ją wielkość lub ciężar transportowanych okruchów. Zależy ona przede wszystkim od prędkości rzeki i jest w przybliżeniu proporcjonalna do 6 potęgi prędkości. Jeśli prędkość wzrośnie dwukrotnie, to rzeka może transportować cząstki 64 razy cięższe. Mała rzeka o dużej prędkości ma bardzo dużą wydolność. Ilość  substancji rozpuszczonych  w wodach niesionych przez rzeki kuli ziemskiej jest szacowana na:  2440 mln ton rocznie Dunaj: 22 mln ton rocznie Wołga: 40 mln ton rocznie Ilość  substancji zawieszonych  jest większa. Na całym globie wynosi ona 

(…)

… dochodzi do
obtoczenia krawędzi okruchów skalnych. Zmniejsza się spadek rzeki.
Imnaha River Canyon, Oregon
Rzeka Tarn, Francja
Erozja boczna. Polega na podmywaniu i rozcinaniu brzegów koryta rzecznego przez
wodę płynącą. Przebiega z różną prędkością w zależności od ukształtowania i
odporności brzegów. Przebiega w środkowym i dolnym biegu rzeki . Prowadzi do
poszerzania doliny, powstawania zakoli…
… jest dalej od brzegu.
Tarasy rzeczne
W dolinie rzecznej często obserwuje się wyrównane prawie płaskie powierzchnie,
które ciągną się wzdłuż zboczy doliny. Są lekko pochylone w kierunku biegu rzeki.
Występują one na różnych wysokościach nad dnem doliny, czasem symetrycznie po
obu jej brzegach. Powstają głównie w procesie erozji bocznej.
Podział w zależności od sposobu powstawania i materiału z jakiego tarasy…
… na płaskim cokole
skalnym powstałym w wyniku wcześniejszej erozji bocznej (zbudowane
zarówno ze skał podłoża jak i osadów rzeki)
• taras zalewowy, równina zalewowa – najniższy taras w dolinie rzecznej,
zalewany podczas wysokich stanów wody
Rodzaje erozji: erozja denna (wgłębna), boczna i wsteczna
Erozja denna. Przebiega w górnym, początkowym biegu rzeki, gdzie spadki są duże.
Polega na żłobieniu…
… rodzajem stożków są delty rzek powstające przy ujściu rzek do
zbiorników wód stojących. Niesiony przez rzekę materiał jest tu gwałtownie zrzucany.
Część delty wystaje ponad powierzchnię, a część jest pod wodą. Powstają gdy
zbiornik do, którego uchodzi rzeka:
• jest relatywnie płytki
• małe jest falowanie wiatrowe i pływy
• brak lub znikome prądy przybrzeżne.
Osadzane przy ujściu aluwia tarasują…
… wysokościach nad dnem doliny, czasem symetrycznie po
obu jej brzegach. Powstają głównie w procesie erozji bocznej.
Podział w zależności od sposobu powstawania i materiału z jakiego tarasy są
zbudowane:
• taras akumulacyjny jest utworzony w wyniku akumulacji aluwiów a następnie
ich rozcięcia przez rzekę
• taras erozyjny utworzony jest w wyniku erozyjnego rozcięcia przez rzekę
płaskiego dna doliny (w utworach…
… – meandrów. Wydłuża bieg rzeki, zmniejsza
się zatem jej spadek.
Powstają starorzecza.
Erozja wsteczna. Związana z górnym – źródłowym biegiem rzeki (a w biegu dolnym
i środkowym tylko na wodospadach i progach skalnych). Polega na podcinaniu
progów i załomów w korycie rzeki, a więc ich cofanie w kierunku wododziału.
Prowadzi do wydłużenia biegu rzeki, zmniejszenia spadku. W konsekwencji mogą
powstawać…
... zobacz całą notatkę