Funkcje kultury
Freudowska koncepcja człowieka pozostaje w ścisłym związku z obecną również u twórcy psychoanalizy koncepcją kultury, która posiada również filozoficzny sens i stanowi jakby logiczne dopełnienie poglądów Freuda na temat natury człowieka. Zdaniem Freuda, tworzona przez wieki kultura spełnia w stosunku do jednostek dwie zasadnicze funkcje: represyjną i sublimacyjną. Inaczej mówiąc, Freud uważał, że kultura jest dla człowieka źródłem cierpień i jednocześnie stanowi możliwość nieograniczonej samorealizacji. W pierwszym przypadku kultura jawi się jako zaprzeczenie natury, w drugim jako jej przekształcenie i dopełnienie. U podstaw poglądów Freuda na kulturę leży jego filozoficzne przeświadczenie odnośnie natury człowieka. Polega ono na uznaniu, iż z punktu widzenia wartości kulturowych natura ludzka jest z gruntu zła. W sprzyjających okolicznościach, gdyby ustało działanie sił, które hamują naturalne popędy i skłonności, człowiek zachowywałby się jak przysłowiowa „dzika bestia”, której obce są jakiekolwiek względy społeczne czy humanitarne. Jednak żyjąc w społeczeństwie, jednostka nie może realizować wszystkich swych pożądań, popędów, pragnień, a mianowicie, nie może realizować tych, które byłyby dla społeczeństwa destrukcyjne i które ono w związku z tym zwalcza. Aby znaleźć rozwiązanie konfliktu między życiem jednostki a życiem zbiorowości, społeczeństwo wytwarza dla niemożliwych do zaspokojenia pożądań jednostki kompensaty, czyli środki zastępcze. Taką właśnie kompensatą jest kultura a dokładniej rzecz ujmując, możliwość twórczości kulturalnej, która jest wynikiem ukierunkowania zainteresowań jednostki i jej życiowej energii na tego typu działalność zamiast na inną, związaną ze sferą podświadomości, tj. z dziedziczonymi popędami i nabytymi kompleksami. Na przykład działalność różnych wybitnych twórców na polu nauki, sztuki, literatury itp., interpretowana była przez Freuda jako skuteczne dla nich samych i cenne z punktu widzenia społeczeństwa znajdowanie środków zastępczych dla stłumionych pożądań. Krótko mówiąc, Freud uważał, że żyjemy kulturą, nie mogąc żyć naturą.
W poglądach Freuda na człowieka, społeczeństwo i kulturę mamy do czynienia z przeciwstawieniem mechanizmów stłumienia i agresji mechanizmowi sublimacji oraz z przeciwstawieniem dewiacji psychicznych i konfliktów ze społeczeństwem perspektywie pozytywnej twórczości w zakresie kultury. Zdaniem Freuda, jednostka może uporać się z konfliktami własnego życia, nie uciekając się do pomocy psychoanalityka, w oparciu o mechanizm sublimacji, czyli uwznioślenia swych działań. Mechanizm ten umożliwia skanalizowanie niebezpiecznej energii ludzkich popędów w kierunku społecznie użytecznym. Natomiast wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z różnymi dewiacjami i chorobami psychicznymi, zamiast sublimacji działa mechanizm stłumienia i wtedy zamiast twórczych dzieł, pojawiają się symptomy chorobowe. I wreszcie trzecia możliwość dotyczy sytuacji, gdy nie działa żaden z dwóch mechanizmów obronnych, kiedy nie ma ani sublimacji ani stłumienia; wtedy jednostka żyje w warunkach konfliktu ze społeczeństwem i kulturą. Przykładem freudowskiej interpretacji twórczości jako procesu sublimacyjnego była dokonana przez Freuda analiza życia i dzieła Leonarda da Vinci. Tajemnicą osobowości wielkiego Leonarda miało być, zgodnie z tą analizą, wysublimowanie libido seksualnego w twórczość badawczą i artystyczną.
(…)
…, ludzkie formy aktywności, przyswaja sobie żyjąc w społeczeństwie, a mówiąc dokładniej - pozostając w różnego typu wspólnotach z innymi ludźmi.
Za główny motor działania ludzi Adler - wykorzystując jako klucz do psychologii człowieka stworzone przez Nietzschego pojęcie woli mocy - uważał „dążenie do mocy”, które jest sposobem kompensacji kompleksu niższości u jednostek ludzkich, czyli sposobem pozbycie się ze strony jednostki poczucia niższej wartości w stosunku do innych jednostek. Tego bardzo uciążliwego kompleksu - zdaniem Adlera - każdy człowiek nabawia się we wczesnym dzieciństwie na podłożu swojej słabości jako dziecka wobec dorosłych i wobec potęgi całego fizycznego świata. Sposoby kompensacji kompleksu niższości wpływają na kształtowanie się cech osobowości człowieka, a niemożność lub brak…
… jest - zdaniem Junga - „mądrością wieków”, wkomponowaną w psychikę każdej jednostki. Dlatego proces samorealizacji osobowości człowieka oraz proces terapii psychiatrycznej polega, jego zdaniem, w dużej części na doprowadzeniu jednostki do kontaktu z jej zbiorową nieświadomością. Terapia taka jest na przykład możliwa w formie interpretacji marzeń sennych lub wolnych skojarzeń pacjenta. Tego rodzaju treści…
… i urojeniach jednostek. Jung dokonał wielu prób zastosowania swych koncepcji psychologicznych do różnych innych dziedzin, jak np.: teologia, filozofia, etyka, religioznawstwo, pedagogika, teoria sztuki i literatury i in. Jego idee wywarły duży wpływ na poglądy wielu myślicieli i twórców kultury. Do najważniejszych prac Junga należy zaliczyć: Psychologia a religia oraz Archetypy i symbole.
1
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)