Karolina Starego
Miejsce władzy w filozofii Michela Foucaulta
Wyodrębnienie i poddanie analizie jednego elementu z filozofii Michela Foucaulta jest zadaniem trudnym i grożącym niebezpieczeństwem zapoznania jego projektu filozoficznego. Z jednej strony ze względu na przedmiot, gdzie podstawowym obszarem badań jest rozległy materiał empiryczny w postaci szeregu dokumentów-uznanych przez Foucaulta już nie za obiektywne odzwierciedlenie rzeczywistości minionej, ale raczej za „zabytki”, podlegające wewnętrznemu opisowi, którego dokonuje metoda archeologiczna, czy interpretacji, przy zastosowaniu genealogii. Cały natomiast materiał historyczny trudno oddzielić od teoretycznego podsumowania.
Z drugiej strony ze względu na cel, w którym w zamyśle autora „Słów i rzeczy” nie mieszczą się żadne teorie całościujące, co częściowo uniemożliwia jednolity opis jego myśli. Ponadto wszystkie wątki tej filozofii ściśle łączą się ze sobą, co utrudnia wydzielenie i jasne sformułowanie niektórych z nich, w oderwaniu od całego szeregu innych zagadnień, pozornie nie wchodzących w obszar omawianego problemu. Kolejną trudnością jest również pewna swoistość jego dzieła , na którą zwraca uwagę w swoich studiach H. White pisząc o pewnej „rozmyślnej powierzchowności” dyskursu Foucaulta, powodującej , że nie można mówić o jakimś centrum. Wspomniany autor wskazuje także na dodatkowy opór, który stawia filozofia autora „Historii szaleństwa”, przed każdym, kto chciałby w zwięzły sposób dokonać opisu jego teorii , nie ze względu nawet na jej objętość, ale „ z uwagi na fakt, iż myśl Foucaulta stroi się w szaty retoryki skrojone po to, aby utrudnić streszczenie, parafrazę, oszczędne cytowanie w celach ilustracyjnych lub przekład na tradycyjną terminologię krytyczną.”1Pewnych pojęć bowiem, charakterystycznych dla często trudno zrozumiałego języka Foucaulta, nie można pozbawiać ich ideologicznego wydźwięku, po pierwsze, ponieważ same w sobie nie są neutralne, a po drugie, ich niejednokrotnie dyskusyjne zastosowanie, ma wzmacniać ich krytyczny i polityczny wydźwięk.
W wypadku natomiast władzy, która jest przedmiotem niniejszej pracy, Foucault sam przyznał w jednym z wywiadów, że jego celem „nie jest sformułowanie globalnej systematycznej teorii, która utrzymywałaby wszystko na swoim miejscu, lecz analizowanie specyficzności mechanizmów władzy (...) po to, aby drobnymi krokami budować strategiczną wiedzę”
Niemniej jednak, można powiedzieć, że w szeregu kolejnych prac, Foucault, budując „strategiczną wiedzę”, w zamyśle krytycznego podejścia, do współczesnej rzeczywistości społecznej, gdzie teoria od początku funkcjonuje jako praktyka polityczna, a podstawowe kategorie, w tym przede wszystkim władza, przez swoją znaczeniową gęstość, nie są ideologicznie neutralne, oddaje pewien obraz władzy, który można zaprezentować w pewnej relatywnie obowiązującej całości. Niniejsza praca ma być próbą takiego podsumowania. Punktem wyjścia jest założenie, że władza, nawet jeżeli nie może zajmować wyróżnionego miejsca w filozofii Foucaulta, to niewątpliwie jest jedną z kategorii determinujących jego wizję współczesnych zachodnich społeczeństw, co z kolei wpływa na szczególny rodzaj analizy historycznej, jaką jest przejęta od Nietzschego genealogia.
(…)
… społecznych w danym kontekście historycznym) i po drugie- poszczególnych jego instytucji, i zastosowanych w nich konkretnych taktyk (sposobów oddziaływania na jednostkę), nie można żadnemu z nich przypisać pierwszeństwa działania, a co za tym idzie bycia jednego z nich momentem warunkującym pojawienie się drugiego. Konkretny przykład takiego uwarunkowania postaram się jednak przedstawić w dalszej części…
… tutaj zaprezentowana staje się przede wszystkim gwarantem funkcjonowania integracji społecznej, całego społeczeństwa w ogóle. W wyniku jej socjalizującego działania jednostka zaczyna istnieć jako podmiot społeczny.
Foucault rozwija koncepcję władzy dyscyplinarnej(opartej jak na szeregu zabiegów dyscyplinujących jednostkę, poddających ją dyscyplinie) właściwej współczesnym społeczeństwom zachodnim…
… w przypadku działających na innej płaszczyźnie „globalnych strategii”, które jak już zaznaczyłam, określane są raczej przez całościowe urządzenie danego kontekstu historycznego.
Weźmy przykład z „Historii szaleństwa”: Otóż w XVII w. szaleństwo i wszystko to, co zepchnięte zostało na margines społeczny( nędzarze, ci którzy zostali uznani za dewiantów seksualnych, wenerycy, przestępcy etc.), zaczęło nabierać…
….”
W przypadku szaleństwa praktyka ta zyskała dodatkowe usprawiedliwienie w ogólnej percepcji moralnej tamtego okresu, dzięki której obowiązek pracy rozumiany był jako gwarant poprawy. Widać tu wyraźnie, jak bezpośrednie środki stosowane na obłąkanych związane były z kontekstem historycznym wyznaczonym przez czynniki ekonomicznogospodarcze, polityczne, czy moralne.
Władza ponadto, na tym etapie twórczości…
… narzędzia30. Skupia się na odrębnej płaszczyźnie , w której podstawę stanowi „gatunek”, jako mechanizm życia i podłoże procesów biologicznych takich jak rozmnażanie, umieralność, stan zdrowia, ciągłość życia itd. Jako „biopolityka regulacji” odnosi się do wielości ludzi tworząc „globalną masę”, dlatego już nie indywidualizuje ale „umasawia”. W XVII wieku procesy życiowe związane były z całą serią problemów…
… ukrywająca się za wszelkimi dyskursami prawdziwościowymi „wola prawdy”. Za Nietzschem stawia pytanie o to „co właściwie chce w nas prawdy?”.
Dlatego też pragnie odwrócić platonizm, ukazać co właściwie kryje się za dyskursem który nazywa „prawdziwym”. O samej prawdzie pisze natomiast raczej w kontekście społecznych praktyk. Chodzi mu o obowiązujący sposób działania, czy mówienia o pewnych rzeczach- w danym…
… ekonomicznych, politycznych i stały się podstawowymi przedmiotami wiedzy i celami kontroli w tym okresie, stając się niezbędnym elementem rozwoju kapitalizmu, który jak zauważą Foucault w „Woli wiedzy”: „mógł przetrwać jedynie za cenę kontrolowanego wtłaczania ciał w aparat wytwórczy i dostosowania zjawisk populacyjnych do procesów ekonomicznych.”.
Doskonalenie nauk dotyczących życia, postęp w agrotechnice…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)