FASZYZM (wł. fascismo - od fascio - związek, z łac. fasces - wiązki rózg z wyrastającym z nich toporem, będące oznaką władzy noszoną w starożytnym Rzymie przed konsulami lub dyktatorem) - 1º w sensie ścisłym: ruch polityczny, doktryna oraz system ustrojowy panujący w całych Włoszech 1922-43, a na obszarze formalnej jurysdykcji Włoskiej Republiki Społecznej (potocznie: Repubblica di Salò ) 1943-45; 2º sensu largo : ruchy polityczne, doktryny i systemy w innych krajach, wzorujące się, nawiązujące, lub w różnym stopniu zbliżone do f. włoskiego, będące, podobnie jak on, połączeniem pierwiastków ideowych syndykalizmu, socjalizmu i nacjonalizmu, niejednokrotnie jednak różniące się pod wieloma względami, i od niego, i pomiędzy sobą, nadto zarazem antyliberalne i antykomunistyczne; przypadkiem granicznym, lub - w innych interpretacjach - szczytową i skondensowaną we właściwych f. znamionach, albo skrajną i zwyrodniałą jego postacią był niemiecki narodowy socjalizm (nazizm) oraz oparty na jego ideologii system państwowy hitlerowskiej III Rzeszy 1933-45; 3º w zastosowaniach propagandowych - skrajnie pejoratywny i nasycony negatywnymi emocjami, pochodnymi od zabiegu utożsamienia sensu i zakresu pojęcia „f.” z rasistowską ideologią i ze zbrodniczymi praktykami hitleryzmu, epitet służący reprezentantom tzw. antyfaszyzmu do desygnowania „wroga publicznego”, a w konsekwencji jego moralnego poniżenia i kryminalizacji; w tym kontekście „f.” może być każdy pogląd i każde działanie sprzeczne z ideologią i systemem komunistycznym, albo z ideologią i systemem demoliberalnym.
F a s z y z m w ł o s k i. Pierwotną i wzorcową postacią f. jest ruch polityczny, którego twórcą był ultrarewolucyjny dysydent Włoskiej Partii Socjalistycznej - dziennikarz Benito Mussolini (1883-1945); specyfiką ruchu był jego kombatancki i paramilitarny charakter w połączeniu z inspiracją awangardowego kierunku w sztuce i literaturze, zwanego futuryzmem oraz ideologią rewolucyjnego syndykalizmu; oficjalną datą narodzin f. jest 23 III 1919, kiedy w Mediolanie utworzone zostały Związki Bojowe ( Fasci di Combattimento ); ich program był skrajnie lewicowy, demokratyczny, republikański, laicki i radykalny społecznie (opowiadał się m.in. za zniesieniem Senatu i tytułów szlacheckich, parcelacją wielkiej własności ziemskiej, zwiększeniem opodatkowania własności prywatnej, bezpośrednim udziałem robotników w dochodach przedsiębiorstwa); do 1920 fasci popierali wszystkie strajki robotnicze i rolne, łącznie z okupacyjnymi, od tego roku jednak ich milicja partyjna ( squadri ) przeszła do zbrojnej ulicznej konfrontacji z komunistami; 7 XI 1921 ruch fasci został przekształcony w Narodową Partię Faszystowską ( Partito Nazionale Fascista ), której program był już bardziej umiarkowany; 20 IX 1922 Mussolini uznał także ustrój monarchistyczny; w efekcie tzw. „marszu na Rzym” kolumn faszystowskich (24-30 X 1922) król Wiktor Emanuel III powierzył Mussoliniemu funkcję premiera; do 1925 jego gabinet miał charakter koalicyjny, prowadził także leseferystyczną politykę gospodarczą; pierwszą instytucją nowego reżimu włączoną w struktury państwa była, utworzona 12 I 1923, Wielka Rada Faszystowska (
(…)
…], Poznań - Łódź 1992); zasadnicza odmienność f. w stosunku do klasycznej filozofii politycznej, która wychodzi od théoria, a więc krytycznego poznania i zrozumienia rzeczywistości światłem rozumu, polega zatem na tym, że jego pozycja jest woluntarystyczna i - jak marksizmu - pragmatyczna: idzie nie o poznanie i zrozumienie, lecz o to aby świat „zmienić”; woluntaryzm, jako naczelne znamię f., wskazał…
… (bezlitosny dla słabych) styl „stylem doryckim w polityce”; w wielu manifestacjach był to „styl” wręcz wyzywający w stosunku do ogólnie przyjętych norm moralnych i społecznych, jako jeszcze jedna z postaci buntu awangardy, wraz z jej pogardą dla mieszczańskiego „filisterstwa”; w wersji uszlachetnionej i heroicznej, apologią upływającego w walce „życia niebezpiecznego”; głoszoną przez futurystów pochwałę…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)