Dynamika społeczna
Zasadniczą częścią socjologii Comte'a jest dynamika społeczna, zdefiniowana jako „teoria koniecznego i ciągłego rozwoju ludzkości" . Rozważania na ten temat rozpoczyna Comte od analizy czynników, które wpływają na kierunek i szybkość rozwoju społecznego. Rozwój ten stanowi ostatnie wielkie ogniwo w procesie ogólnego rozwoju przyrody, od ciał nieorganicznych poprzez organiczne aż do powstania funkcji intelektualnych i moralnych. W rozwoju ludzkości zaznacza się coraz większa przewaga cech intelektualnych i moralnych nad cechami zwierzęcymi. Jakie czynniki decydują o szybkości tego rozwoju ? Comte wyróżnia dwa rodzaje takich czynników : podstawowe i wtórne.
Do czynników wtórnych należą rasa i klimat, którym Comte przypisuje wszakże niewielką doniosłość. Większy wpływ wywiera przeciętna długość życia ludzkiego. Gdyby życie człowieka trwało zbyt długo, postęp uległby zupełnemu zahamowaniu wskutek opozycji instynktów konserwatywnych, przejawiających się najsilniej u ludzi podeszłego wieku. Z drugiej strony, zbyt krótkie życie byłoby również przeszkodą w rozwoju społeczeństwa wskutek przesadnego dążenia do innowacji właściwego wiekowi młodzieńczemu; ewolucja społeczna nie da się pogodzić ze zmianami zbyt szybkimi lub zbyt powolnymi. Pewien wpływ na rozwój społeczeństwa wywiera również wrodzona człowiekowi skłonność do działania i do szukania zadowolenia. Dalej, wśród czynników wtórnych Comte wymienia przyrost ludności, jako że przyczynia się on do wzrostu podziału pracy. Duża gęstość zaludnienia stwarza trudności w zaspokajaniu potrzeb, mnoży przeszkody, a zatem pobudza do przezwyciężania ich i daje asumpt do rozwoju cech intelektualnych i moralnych człowieka.
Lecz wszystkie te czynniki mogą tylko przyśpieszyć lub opóźnić rozwój społeczny, nie wyznaczają natomiast jego kierunku. Czynnikiem decydującym, będącym ,,zasadą" rozwoju społeczeństwa, jest dla Comte'a rozwój intelektualny. Chociaż inteligencja wymaga bodźca ze strony pożądań, namiętności i uczuć, to jednak postępu w całości swojej dokonuje się pod jej kierownictwem. Analiza statystyczna wykazała, że organizm społeczny utrzymuje się dzięki oparciu o pewne poglądy. Zmiana w poglądach musi więc wywierać przemożny wpływ na kolejne modyfikacje życia społecznego. Comte odrzucił więc to, co zbliża Saint-Simona do materializmu historycznego, a mianowicie przekonanie o wpływie warunków ekonomicznych. Teza jego jest czystym idealizmem historiozoficznym. Przyjąwszy taką tezę Comte rozumuje dalej, że w historii umysłu najważniejsze są pojęcia ogólne i najbardziej abstrakcyjne, gdyż one to świadczą o stopniu zaawansowania rozwoju intelektualnego. System pojęć najogólniejszych to system pojęć filozoficznych. Analizując zatem systemy filozoficzne możemy zbadać rozwój społeczeństw, które je wytworzyły. Przyjęcie tezy o takim stosunku między rozwojem umysłu a rozwojem ludzkości pozwoliło Comte'owi zastosować do dynamiki społecznej prawo trzech stadiów rozwojowych
(…)
… biorą górę nad uczuciami i popędami, a altruizm nad egoizmem, zwiększa się liczba ludzi, usprawniają się instytucje i rozszerza zakres wiedzy. Comte nie rozstrzyga pytania czy postęp społeczny jest także postępem moralnym. Chociaż jest przekonany, że tak, to jednak nie sądzi, by nauka mogła ten problem rozwiązać.
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)