Fragment notatki:
Dydaktyka jako nauka:
miejsce dydaktyki w systemie nauk pedagogicznych;
Dydaktyka - jest jedną z podstawowych nauk pedagogicznych, a przedmiot jej zainteresowań
stanowi analiza czynności nauczania i uczenia się, niezależnie czy odbywają się one w
szkole, czy poza nią np w rodzinie, zakładzie pracy, codziennych sytuacjach życiowych, jak
również we wszelkich innych formach życia społecznego.
- do głównych zadań dydaktyki zalicza się analizę i opis celów kształcenia, treści kształcenia,
zasad i metod kształcenia, form organizacyjnych i środków dydaktycznych występujących w
przebiegu procesu nauczania – uczenia się.
- praktyczne zadania dydaktyki polegają na wykrywaniu prawidłowości rządzących
procesem kształcenia oraz ustaleniu norm postępowania dydaktycznego w oparciu o
wcześniej wykryte prawidłowości na wskazaniu czynności, które wykonywane przez
nauczyciela w określonych warunkach i za pomocą dostępnych mu środków, mogą
prowadzić do przewidywanych i zarazem pożądanych wyników nauczania.
Ocena wyników nauczania, Ewaluacja
DYDAKTYKA
po co??
Jak??
Strategie,
Zasady, Metody,
Nauczania
Kogo??
3 podmioty edukacyjne:
- nauczyciel,
- uczeń,
- rodzice,
Gdzie??
Środowisko edukacyjne
Dydaktyka w systemie nauk
W naukach społecznych twierdzenia maja charakter probabilistyczny- nie ma pewników,
przyjmujemy z doza prawdopodobieństwa do nauk społecznych zaliczamy: filozofie,
psychologie, socjologie, pedagogikę itd. wśród nauk pedagogicznych możemy wyróżnić np.
teorie organizacji szkolnictwa, pedagogikę ogólna, teorie wychowania i teorie nauczania i
uczenia się, czyli dydaktykę ogólna.
Dydaktyka korzysta z dorobku logiki, psychologii, analizy praktyki nauczycielskiej,
historyczno-porównawczej analizy systemów dydaktycznych.
Dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe
Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie
przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną. Dydaktyka
ogólna analizuje cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne w sposób ponad
przedmiotowy formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania, uczenia się.
Dydaktyki szczegółowe postępują wprawdzie podobnie, ale zakres formułowanych przez nie
zasad i reguł nauczania, uczenia się jest znacznie węższy bo ogranicza się – z wyjątkiem
metodyki nauczania początkowego oraz metodyki studiów wyższych określonego typu – do
jednego tylko przedmiotu. Oprócz tak formułowanych dydaktyk szczegółowych (dyd. fizyki,
dyd. polskiego, itp.) możemy wyróżnić także dydaktykę naukową, dydaktykę szkoły wyższej,
itp..
Struktura nauk dydaktycznych
A) subdyscypliny dydaktyki ogólnej:
-dydaktyka szkoły wyższej- specyfika kształcenia w szkole wyższej, praca ze studentami
-d medyczna- zajmuje się specyfika kadr szkol medycznych, praca pedagogiczna z pacjentem
-d wojskowa- przygotowuje kadry, praca z żołnierzem zasadniczej służby wojskowej
- ontodydaktyka- to dydaktyka treści, zajmuje się teoriami doboru treści kształcenia
- neurodydaktyka – d 21 wieku wykorzystuje możliwości mózgu w procesie kształcenia.
Neurodydaktycy twierdza, ze metody powinny być komtatybilne z możliwościami mózgu
-teleologia- nauka o celach kształcenia
B)dydaktyki szczegółowe- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów. Są 3 sposoby
rozumienia:
-d. Szczegółowe to teoria nauczania- uczenia się określonego przedmiotu na wszystkich
szczeblach kształcenia
-to teoria n-u się określonego przedmiotu na określonym szczeblu kształcenia np.
matematyki w klasach 4-6
- teoria n-u się wszystkich przedmiotów na określonym szczeblu kształcenia np. metodyka
nauczania początkowego, dydaktyka kształcenia zintegrowanego, dydaktyka szkoły wyższej
-t. N-u się wszystkich przedmiotów- wszystkich treści na wszystkich szczeblach kształcenia
się, czyli dydaktyka ogólna
etymologia, geneza i znaczenie nazwy „dydaktyka”;
Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikós znaczy pouczający, a
didasko uczę, ‘dasco’ – „uczeń”).
Nie używano wówczas terminu „dydaktyka”, zajmowano się metodami nauczania. W
starożytności istniały 2 metody:
- metoda sokratejska - składała się z 2 części. Pierwszą część nazywamy częścią
erotematyczną lub naprowadzającą i polegała na tym, że teza która jest Sokratesa nie
musi być prawdziwa. Druga częśc zwana pozytywną, położniczą lub akuszerską polegała
na wydobywaniu prawdy, czyli mówca musi poznać prawdę.
Po raz pierwszy termin „dydaktyka” pojawia się w XVII w. w Niemczech. Rozumiano go
wówczas jako „sztukę nauczania”- swego rodzaju umiejętność praktyczną. Szerszy zakres
kompetencji nadał dydaktyce Jan Fryderyk Herbart w swym dziele pt. ”Wielka dydaktyka”.
Zakres ten miał obejmować nie tylko nauczanie ale i wychowanie.
Na początku XIX w. Jan Fryderyk Herbart, wybitny niemiecki pedagog i filozof opracował
teoretyczne podstawy pedagogiczne czyniąc z niej teorię nauczania wychowującego
stanowiącą subdyscyplinę pedagogiki. Herbart i jego zwolennicy zakładali, że w procesie
nauczania najważniejsze są czynności nauczyciela. Podstawowym zadaniem dydaktyki
miało zatem stanowić dokonanie analizy czynności nauczyciela oraz próba opracowania
jednej uniwersalnej tzn. ponadprzedmiotowej metody, którą można by było zastosować na
każdych zajęciach. W tym systemie kładzie się nacisk na nauczanie treści, ich pamięciowe
opanowanie przez uczniów oraz ułożenie porządku logicznych zgodnie z porządkiem
stosowanym w nauce. Odpowiadający dydaktyce herbertowski system dydaktyczny był
nazywany systemem herbertowskim.
nauczanie uczenie się
Z przedstawionego tu ujęcia przedmiotu zadań dydaktyki oraz odpowiadających mu
systemów dydaktycy nie akceptowali w Stanach Zjednoczonych przedstawiciele
amerykańskiego progresywizmu, a w Europie zwolennicy nowego wychowania i niemieckiej
pedagogiki reformy. Na przełomie XIX i XXw wprowadzili oni idee aktywnego uczenia się
przez działanie. W związku z tym odrzucili pamięciowe uczenie się na rzecz kształtowania i
rozwoju dzieci i młodzieży .
Dydaktykę traktuje się obecnie jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system
poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i
prawidłowości nauczania, uczenia oraz sposobu kształtowania tego procesu przez
człowieka.
WSPÓŁCZEŚNIE
Koncepcja nowego wychowania
- progresywizm Dewey
J.F. Herbart
J.A Kodeński „Wielka dydaktyka”
Helwig
Jung
DYDAKTYKA JEST TEORIĄ NAUCZANIA I
UCZENIA SIĘ
- Teoria Uczenia Się
TNW – teoria nauczania wychowującego
Sztuka Nauczania
Dydaktyka była traktowana jako sztuka
nauczania „ umiejętność praktyczna”
przedmiot i metody badań dydaktycznych, funkcje dydaktyki
Przedmiotem badań dydaktycznych jest wszelka świadoma działalność dydaktyczna,
wyrażająca się w procesach nauczania - uczenia się, w treści przebiegu, metodach,
środkach, w organizacji pracy edukacyjnej.
Dydaktyka jako nauka pełni funkcje:
Poznawczą: dydaktyka rozpatruje dział dydaktyk z różnych stron, ustala fakty,
systematyzuje je, poprzez badania wnosi pewną wiedzę.
Praktyczna (utylitarna): poprzez badania otrzymujemy wnioski, przesłanki
teoretyczne, dla modyfikacji pracy w szkole.
Metody badań dydaktycznych
Metoda – wypróbowany, stosowny systematycznie sposób pracy nauczyciela.
narzędzia badawcze
technika
metoda
METODA OBSERWACJI (MO)
CO BYŁO? – METODA HISTORYCZNA (MH)
JAK JEST? – OBSERWACJA (O)
JAK BĘDZIE? (JAK MOŻE BYĆ?) – EKSPERYMENT (E)
Spekulacja dydaktyczna- respekt dla tej spekulacji wynika z tradycji.. Jan Komenski.
Jakie powinno być nauczanie, aby przyniosło efekty ( spekulacja dydaktyczna)
J. Pestalozzi – „Jak Gertruda wychowała swoje dzieci”, „wykłady pedagogiczne w zarysie”
- Toffler :Skok przyszłości”
Prace przeglądowe:
*Pojawiają się na gruncie nauk przyrodniczych, medycznych. Rzadko w dydaktyce.
*Dokonuje się syntezy, przetworzenia i przez taki ogląd przygotowuje się zdarzenia
krytyczne wg określonych kryteriów
* Dostarczanie informacji o prawdach obrażających dany proces
Metody historyczno- porównawcze
Metody historyczne
(wymaga sprecyzowanej metodologii)
Metody porównawcze:
(pokazują jak pewne zjawiska funkcjonują w różnych miejscach na świecie)
T. Hussen- założył międzynarodowe towarzystwo badań osiągnięć szkolnych.
Metody badawcze:
- obserwacja
- eksperyment
- wywiad
-ankieta
- analiza dokumentów
- analiza statystyczna
Narzędzia:
- arkusz obserwacji
- testy psychologiczne
- kwestionariusz wywiadu, ankiety
- skale postaw
Obserwacja
Obserwacja - spostrzeganie kierowanie zadaniem - jest to celowa czynność polegająca na
planowanym i systematycznym spostrzeganiu zjawisk i procesów dydaktycznych w celu ujawnienia
towarzyszących im zmian oraz stwierdzenia zachodzących między nimi związków.
Bezpośrednia – planowane gromadzenie przez osobę obserwującą bezpośrednio
spostrzeżeń o danym procesie dydaktyczny, w jego naturalnym środowisku.
Pośrednia – celowe, systematyczne spostrzeganie zjawisk lub procesów utrwalonych
za pomocą środków technicznych.
Statystyczna – gdy obserwator sam bierze udział w procesie
Postrzeganie Gromadzenie Interpretowanie
Obserwacja bada fakty procesu zjawiska, ale bez ingerencji niezależnej od zamierzeń
badającego
Opis Analiza Uwaga [badacza]
Cechy obserwacji:
Celowość
Obiektywność
Dokładność
Systematyczność
Wnikliwość
Wierność
Wiarygodność
Dyskrecja
Błędy w zakresie obserwacji:
Subiektywizm
Niewłaściwa analiza danych
Przedwczesna interpretacja
Niekompletność danych
Brak celu, planu, zamysłu
Obserwacja ucznia ze zbytniego dystansu formalnego
Podział obserwacji:
ze względu na liczbę osób – jednostkowa i grupowa,
ze względu na czas – ciągłą i próbek czasowych,
ze wzgl. na cel – skategoryzowana i swobodna,
ze wzgl. na aktywność obserwatora – bierna i czynna
ze wzgl. na rodzaj kontaktu – bezpośrednia, pośrednia i uczestnicząca (jawna,
ukryta, pozornie uczestnicząca
Eksperyment
Eksperyment - służy do badania zjawisk i procesów celowo wywołanych, przebiegających
ponadto w warunkach nad którymi badacz sprawuje dokładną kontrolę.
Istotna różnica między obserwacją a eksperymentem dotyczy genezy badanych
zjawisk i procesów – czy wywołano je specjalnie by je zbadać albo zmieniono warunki
w jakich przebiegają ( eksperyment) czy powstają niezależnie od intencji badaczy
(obserwacja)
Eksperyment polega na wywołaniu lub zmianie przebiegu zjawisk lub procesów
dydaktycznych przez prowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu
powstałych pod jego wpływem skutków. Czynnik stanowi zmienną zależną, a
powstałe zmiany zmienną niezależną.
Eksperyment:
- laboratoryjny sztuczne warunki
- naturalny w typowych okolicznościach
E
K
E
klasa eksperymentalna
+klasa kontrolna
Test
Test - jest to próba identyczna dla wszystkich badanych, wprowadzona intencjonalnie w
ściśle kontrolowanych warunkach i umożliwiająca obiektywny i dokładny pomiar
badanej cechy, procesu psychicznego lub jego zewnętrznych rezultatów.
Test jest:
- najdokładniejszy
- najbardziej obiektywny
- najbardziej wymierny
Wywiad
Wywiad - posługujemy się nim, gdy chcemy uzyskać informacje na temat wiedzy osób o
pewnych zjawiskach i procesach czy jak takie bądź inne zjawiska i procesy określają.
umożliwia zdobywanie informacji za pomocą rozmowy
- rozmowa swobodna – treść zdeterminowana przez założony cel badawczy
- rozmowa naprowadzana – naprowadzanie przez badacza na tematy uprzednio
sformułowane, nie mające przy tym postaci pytań
- rozmowa kierowana – badacz oczekuje ustnej odpowiedzi na listę dokładnie
sformułowanych pyta
narzędzie kwestionariusz wywiadu
Ankieta
Ankieta - umożliwia zdobywanie pożądanych informacji za pomocą drukowanej listy pytań
od wybranych osób
narzędzie kwestionariusz ankiety
Analiza dokumentów pedagogicznych
umożliwia zdobywanie pożądanych informacji za pomocą drukowanej listy pytań od
wybranych osób
narzędzie kwestionariusz ankiety
Analiza statystyczna
umożliwia przedstawienie uzyskanych wyników w porównywalnych kategoriach liczbowych.
Opiera się na teorii prawdopodobieństwa , wskutek czego formułowane dzięki
niej uogólnienia mają charakter jedynie sądów prawdopodobnych
Podstawowe pojęcia dydaktyczne, związki i zależności między nimi.
(uczenie się – współczesne teorie uczenia się, nauczanie – czynności
nauczające, kształcenie pojęć i rodzaje, relacje miedzy pojęciami,
studiowanie);
Nauczanie- planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami polegająca na
wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości
– pod wpływem uczenia się i opanowanie wiedzy, przekazywania wartości i działań
praktycznych.
- nauczanie jest działalnością intencjonalną – intencją nauczyciela jest wywołanie uczenia
się jako czynności podmiotowej samych uczniów
Uczenie się – jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości,
umiejętności i nawyków. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy przy tym od
wielu różnych czynników, wśród których bardzo istotną rolę odgrywają motywacja i
aktywność
Wychowanie – działalność zinstytucjonalizowana, której celem jest ukształtowanie
kierunkowych cech osobowości, więc określonych wartości, przekonań, postaw i zasad
postępowania.
System kształcenia - ukierunkowany przez społecznie wyznaczone cele, dynamicznie
działający zespół elementów obejmujących zespół nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i
społeczno- materialne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami.
Edukacja – to ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, wpływów sprzyjających takiemu
ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały
się świadomymi twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i
globalnej, oraz by stały się zdolne do aktywnej, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i
odrębności, by były zdolne do rozwijania własnego „ja” poprzez podejmowanie zadań
ponadosobistych poprzez utrzymanie ciągłości własnego „ja” w toku spełniania zadań
dalekich.
Kształcenie - wiąże się z rozwojem całej osobowości. To system działań zmierzających do
tego, aby uczącej się jednostce lub zbiorowości jednostek, umożliwić:
a) poznanie świata, jaki stworzyła natura i jaki zawdzięczamy kulturze, włącznie z nauką,
sztuką i techniką
b) przygotowanie się do zmieniania świata poprzez rozwinięcie kwalifikacji fizycznych i
umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań oraz potrzeb i umiejętności
samokształceniowych.
c) ukształtowanie indywidualnej osobowości poprzez rozwinięcie postaw twórczych oraz
osobistego stosunku do wartości moralnych, społecznych, poznawczych, artystycznych i
religijnych.
Samokształcenie- inspiratorem i zaraz wykonawcą jest zwykle jednostka zamierzająca
pogłębić swoją wiedzę, bądź to w drodze indywidualnych studiów, bądź też przy współpracy z
innymi osobami, które stawiają sobie analogiczne cele. Także w przypadku samokształcenia
wynikiem jest wykształcenie, które może mieć charakter ogólny lub specjalistyczny,
zawodowy. O końcowych efektach samokształcenia decydują zdolności, pracowitość oraz
dostatecznie silne i zarazem pozytywne, motywy uczenia się. Samokształcenie to nabywanie
wykształcenia w toku działalności własnej, której cele, treść, warunki i środki ustala sam
podmiot. Jest procesem samorzutnym, spontanicznym i dynamicznym. Samokształcenie to
zdobywanie kształcenia ogólnego, to kształtowanie własnej osobowości według jakiegoś
ideału
E
K
N
U
S
S
EDUKACJA
KSZTAŁCENIE
NAUCZANIE
UCZENIE SIĘ
SAMOKSZTAŁCENIE
STUDIOWANIE
Edukacja dzieje się w określonym kontekście kulturowym. Jest procesem
zanurzonym w kulturze. Kultura wyznacza specyficzną formę dla procesów uczenia
się. Współczesna edukacja odbywa się w społeczeństwie wiedzy.
(kultura)
kultura
społeczeństwo wiedzy
(edukacja)
N-U
S
(kształcenie)
N- naucznie
U- uczenie się
S- samkształcenie
Zamiarem edukacji jest dochodzenie do wykształconej osoby. Ta znajduje się w
społeczeństwie wiedzy. Wiedza jest zawsze umiejscowiona w osobie.
Uczenie się
zmiany rozwojowe
dojrzałość rozwojowa / gotowość uczenia się
aktywność własna
doświadczenia indywidualne a doświadczenie jednostki
Wiedza:
deklaratywna (wiem, że)
proceduralna (wiem jak) wiedza praktyczna
konteksotowa (wiem kiedy, wiem po co)
uczenie się nawyków uczenie się umiejętności, sprawności
(nabywanie nawyków)
uczymy się określonych podstaw
Uczenie się ma swoją intymną naturę
1) Proces poznania - spostrzeganie myślenie abstrakcyjne sprawdzanie abstrakcji w
dydaktyce
2) Proces myślenia - myślenie analityczne i syntetyczne uogólnianie rozumowanie
dedukcyjne
w którym toczy się edukacja
Kontekst
Szkoła
N-U
nauczanie –uczenie się
(intymna natura procesu
kształcenia)
D
Intencja
Refleksja
działanie
„Uczenie się jako przedsięwzięcie na całe życie” – interpretacja
Kognitariusz wiedzy- osoba, która potrafi zarządzać informacją.
Nauczaanie
N
uczenie się
U
wymiana udziałów nauczyciela i ucznia
N
U
S – procesy samokształcenia
Nauczanie nie będzie miało pozytywnych wyników jeśli nie będzie mu towarzyszyło
uczenie się.
Uczenie się napotyka trudności jeśli zabraknie wsparcia ze strony nauczyciela.
Uczenie się odrywa się od nauczania jeśli dopracowano się samodzielnych metod
przyswajania wiedzy.
UCZENIE SIĘ POJĘĆ
Pojęcia umożliwiają człowiekowi klasyfikowanie, wzajemne rozumienie się, formułowanie
wniosków, sądów.
Uczenie się pojęć to proces tworzenia wiedzy i organizowania wiadomości, w struktury
poznawcze.
Przyswajanie to poszukiwanie, zbieranie, porządkowanie pewnych właściwości dzięki którym
możemy odróżnić coś co jest przykładem nowego pojęcia od czegoś co nim nie jest
3 kategorie pojęć:
- koniunkcyjne, tworzą cechy istotne tych pojęć, które są sumą (można je dodawać), są
niezmienne, te same cechy, zawsze muszą wystąpić np. wyspa – ląd otoczony wodą,
- dysjunkcyjne, zawierają rozmaite zestawy atrybutów np. rzeczownik (osoba, miejsce, rzecz
– nie mkogą występować one jednocześnie)
- stosunkowe, decyduje tu stosunek np. jest to stosunek pokrewieństwa w zależności od
stosunku w jakim jest to pojęcie, zalicza się je do pewnej kategorii
Metody nauczania pojęć:
bezpośrednia, opiera się na dedukcji ( od ogółu do szczegółu, od reguły do przykładu
), najpierw nauczyciel podaje definicję pojęcia, potem przykłady i nie przykłady
pomagające je nazwać
przyswajania, odwraca porządek na porządek indukcyjny, nauczyciel podaje
przykłady i nie przykłady, uczniowie sami na ich przykładzie określają pojęcia,
przyswajają je
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)