To tylko jedna z 14 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
DEKLINACJA ZAIMKÓW
Zaimki - klasa bardzo niejednolita; ważny podział na:
zaimki rodzajowe (tj. odmieniające się przez rodzaj);
zaimki nierodzajowe (tj. mające tylko jedną formę wspólną dla wszystkich rodzajów, nie odmieniające się przez rodzaj);
Innowacje w odmianie zaimków rodzajowych:
wpływ odmiany miękkotematowej na twardotematową (ujednolicenie końcówek);
Przykład: *tъ *ta *to *jь, *ja, *je
M. lp. r. m. *tъ-nъ ten; *jь-nъ stp. jen (rozszerzenie w polszczyźnie cząstką nъ), w innych językach słowiańskich reduplikacja *tъ- tъ (stąd np. stp. teć / tet, ros. tot)
Odmiana twardotematowa miękkotematowa Współczesna odmiana zaimka ten
Psł. Wcz.stp. Psł. i stp.
M. *tъ ten jь (stp. jen) ten
D. *togo togo jego tego
C. *tomu tomu jemu temu
B. *tъ ten jь(stp. jen) mnież. ten / mżyw. tego
N. *těmь tem jimь tym Msc. *tomь tom jemь tem tym zmiany dotyczące zaimków rodzajowych pozostające w związku z przeobrażeniami rodzaju rzeczowników męskich, wpływ kategorii żywotności i męskoosobowości;
Zmiany wywołane ukształtowaniem się kategorii żywotności:
po wykształceniu się rodzaju męskożywotnego rzeczowników, zaimki określajace takie rzeczowniki zrównały formy B. i D. l.p.;
zaimki, które określały rzeczowniki rodz. męskorzeczowego zachowywały B. l.p. równy M. l.p.
liczba pojedyncza rodz. męski
odmiana przedpolska odmiana w języku polskim M. *tъ dobrъjь (synъ vozъ pьsъ) M. ten mój dobry (syn, pies, wóz)
B. *tъ dobrъjь (synъ, vozъ, pьsъ) B. rodz. mrzecz. ten dobry (wóz) // rodz. mżyw. tego dobrego (syna psa)
Zmiany wywołane ukształtowaniem się kategorii męskoosobowości:
po wykształceniu się rodzaju męskoosobowego rzeczowników zaimki określające takie rzeczowniki zrównały formy B. i D. lmn.;
zaimki, które określają rzeczowniki rodz. męskorzeczowego mają B. lmn. równy M. lmn.
w M.lmn. nastąpił zanik trzech form rodzajowych na rzecz dwóch - mos. i nmos.
Liczba mnoga odmiana zaimka *tъ *ta *to w lmn.:
Psł. Wcz.stp. Współczesna (po ukształtowaniu się k. mos.)
m. n. ż. m. n. ż. mos. nmos.
M. *ti ta ty ci (chłopi, psi)/ty stoły)
(…)
… mi tę książkę.
Utrwala się jedna wspólna końcówka dla obu części mowy, np.: Pożycz mi tą ciekawą książkę.
Wcześniej podobne przeobrażenia w odmianie innych zaimków, np. moja, twoja, czyja, które do 2. poł. XIX stulecia w B. lp. przybierały końcówkę -ę, np.: moję, twoję, naszę, wszytkę.
rozciągnąłeś rękę swoję (XV w.); moję namilszą dziewkę (XVI w.); moję siostrę (XIX w.)
M. Małecki, w 1879 r. pisał…
…. i Msc. formy analogiczne do miękkotematowego co:
cěmь > kim (na wzór čimь)
komь > kiem (na wzór čemь) > kim
Zaimek co:
M. čь > w stp. czso (z dawnego D. * čьso || česo), ślady pierwotnego čь - zacz, wniwecz.
D. * čьso || česo > pol. neologizm czego (na wzór innych form zaimkowych: j-ego, moj-ego).
5. Szczątki liczby podwójnej w odmianie zaimków osobowych, np.
D., Msc. naju, waju (np. waju obu). C., N…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)