To tylko jedna z 4 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Gospodarka rynkowa charakteryzuje się dwiema zasadniczymi cechami: dominacją prywatnej własności czynników produkcji rynkową alokacją zasobów gospodarczych.
Dominacja prywatnej własności czynników produkcji
W gospodarce rynkowej czynniki produkcji w zdecydowanej większości są przedmiotem własności prywatnej. W tym sensie mówimy tu o dominacji (a nie wyłączności) własności prywatnej.
Głównym typem prywatnej własności rzeczowych czynników produkcji w krajach wysoko rozwiniętych jest współcześnie własność kapitalistyczna. Własność ta występuje z kolei — jak już wiemy z rozważań w rozdziale pierwszym — w wielu różnych formach. Spośród nich relatywnie największe znaczenie odgrywa akcyjna forma własności. Jej liczne zalety — w szczególności możliwość łączenia w jedną całość rozdrobnionych kapitałów będących w posiadaniu dużej liczby osób — spowodowały, że jest ona współcześnie formą dominującą. Tak więc dominacja własności prywatnej oznacza dziś zazwyczaj dominację kapitalistycznej własności akcyjnej. Dominacja ta nie polega jednak na tym, że spółka akcyjna jest obecnie najczęściej spotykaną w krajach rozwiniętego kapitalizmu formą własności, gdyż zazwyczaj nie jest (nawet wśród firm kapitalistycznych pod względem ilościowym zdecydowanie dominują firmy należące do pojedynczych osób lub rodzin oraz spółki nieakcyjne), ale na tym, że przeważająca część produkcji wytwarzana jest w tych krajach przez wielkie przedsiębiorstwa akcyjne (coraz częściej międzynarodowe), że pracuje w nich przeważająca część siły roboczej i że do tych właśnie przedsiębiorstw należy zdecydowana większość osiąganych zysków. Oprócz własności kapitalistycznej w rozwiniętych gospodarkach rynkowych występują współcześnie inne formy własności prywatnej (w szczególności własność drobnotowarowa i pracownicza). Występuje też w nich własność publiczna oraz własność spółdzielcza.
Istotne znaczenie mają zwłaszcza niektóre formy własności drobnotowaro-wej w postaci np. rodzinnych gospodarstw rolnych oraz niewielkich zakładów rzemieślniczych i usługowych. Zazwyczaj nie zatrudniają one regularnie pracowników najemnych. Między innymi dlatego w statystykach niektórych krajów widnieje specyficzna kategoria przedsiębiorców: osoby samozatrudniające się.
W niektórych krajach pewną rolę odgrywają tzw. spółki pracownicze. Warto podkreślić, że za tym dość enigmatycznym określeniem kryją się bardzo różne przedsiębiorstwa. Jest to m.in. wynikiem dużego zróżnicowania metod tworzenia tego typu spółek w poszczególnych krajach.
W krajach wysoko rozwiniętych spółki pracownicze powstają z reguły na bazie kapitalistycznych spółek akcyjnych, przy czym stosunkowo rzadko pracownicy dysponują kontrolnymi pakietami akcji tych spółek. W Stanach Zjednoczonych, gdzie spółek takich powstało dość dużo, tworzono je w dużej mierze dzięki korzystnym zmianom w przepisach podatkowych i dosyć często były one powiązane z planami przyszłych emerytur dla pracowników.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)