Prof. Eugeniusz Kwiatkowski
Makroekonomia
Wykład VII – Budżet i polityka budżetowa
Budżet i polityka budżetowa (fiskalna)
Budżet
– plan finansowy, w którym uwzględnione są wszystkie dochody i wydatki państwa, związane
z realizacją jego zadań społecznych w gospodarce
Aby państwo mogło gromadzić dochody i realizować wydatki, budżet musi nabrać mocy
prawnej. Musi być zatwierdzony przez władzę ustawodawczą (w Polsce przez sejm, senat
i prezydenta).
Budżet państwa zawiera dochody i wydatki władz centralnych oraz dochody i wydatki
jednostek samorządowych, czyli województw, powiatów i gmin.
Jeżeli budżet nie może być uchwalony w obowiązującym terminie, to wówczas obowiązuje
prowizorium budżetowe, ale tylko przez krótki czas, aż do uchwalenia budżetu.
Funkcje budżetu:
1. fiskalna (ściągania dochodów budżetowych i ich gromadzenie dla utrzymania administracji
publicznej, oraz dla realizacji pozostałych wydatków społeczno-kulturowych
lub interwencyjnych)
2. redystrybucyjna (wtórny podział wytworzonego dochodu narodowego, przemieszczanie
środków pieniężnych od podmiotów dobrze sytuowanych ekonomicznie to podmiotów
gorzej sytuowanych, a także z regionów bardziej rozwiniętych do mniej, wykorzystuje się
do tego progresywne opodatkowanie, zwolnienia podatkowe, ulgi podatkowe, transfery
pieniężne dla osób słabych ekonomicznie)
3. stymulacyjna (realizacja założonego wzrostu i rozwoju gospodarczego, niezbędne w tym
celu są wydatki rządowe na rozwój infrastruktury gospodarczej i społecznej)
Realizacja budżetu oparta jest a zasadach budżetowych, które określają pewne normy, reguły
postępowania:
1. Budżet obowiązuje w danym roku budżetowym, przy czym nie musi on pokrywać się
z rokiem kalendarzowym
2. Zasada uprzedniości – budżet musi być ustanowiony w roku poprzedzającym rok
obowiązywania
3. Zasada jawności – treść budżetu musi być podana do publicznej wiadomości, dotyczy
to wszystkich etapów tworzenia budżetu (projektu, realizacji i kontroli)
4. Zasada przejrzystości – budżet musi być czytelny, logicznie przemyślany i zrozumiały
5. Zasada zupełności – w budżecie muszą być ujęty wszystkie dochody i wydatki na cały rok
(struktura wydatków i przewidywane kwoty)
6. Zasada jedności – dochody budżetowe obejmujące strumienie pieniężne z różnych źródeł
tworzą jeden zasób, który jest podstawą dokonywania zaplanowanych wydatków
(umożliwia to większą samodzielność wydatków na realizację zadań priorytetowych
w danym roku)
7. Zasada równowagi – suma wszystkich dochodów musi równać się sumie wszystkich
wydatków (jest to zasada trudna do realizacji, a w praktyce państwa na ogół finansują
rozwój z deficytu budżetowego, zgodnie z traktatem z Maastricht, dopuszczany jest deficyt
budżetowy nieprzekraczający 3%)
8. Zasada racjonalnego wydatkowania środków budżetowych – środki budżetowe powinny być
wykorzystywane w sposób celowy, oszczędny i terminowy
1
Prof. Eugeniusz Kwiatkowski
Makroekonomia
Wykład VII – Budżet i polityka budżetowa
9. Zasada zewnętrznego zasilania budżetów jednostek samorządu terytorialnego – budżet jest
zobligowany do przekazywania subwencji jednostkom samorządowym, które
współfinansują realizację zadań własnych tych jednostek
Wydatki budżetowe
Państwo realizuje wydatki o charakterze publiczno-administracyjnym. Są to wydatki
na administrację publiczną, wymiar sprawiedliwości, obronę narodową. Po drugie państwo realizuje
wydatki związane z celami społeczno-kultrowymi, są to wydatki na ochronę zdrowia, naukę,
oświatę, kulturę, na świadczenia społeczne o charakterze pieniężnymi rzeczowym. Po trzecie
wydatki o charakterze interwencyjnym związane z ingerencją państwa w życie gospodarcze, są to
wydatki na kluczowe inwestycje, także w zakresie infrastruktury (ochrona środowiska, aktywizacja
osób bezrobotnych, wydatki związane z podtrzymywaniem konsumpcji i inwestycji w celu
podtrzymania recesji gospodarczej).
Wydatki budżetowe państwa wykazują tendencje wzrostowe, w związku z występowaniem
wysokiego stopnia inercji pewnych wydatków. Wysoki stopień inercji dotyczy wydatków na trwałe
wpisanych do ogółu wydatków budżetowych.
Zwłaszcza wydatki te rosną szybko w warunkach pogorszenia koniunktury gospodarczej,
a także w trakcie dokonywania przeobrażeń strukturalnych w gospodarce. Przykładem wydatków
tych są wydatki na świadczenia społeczne, z których nie można zrezygnować Konieczność spłaty
długu publicznego, który zaciągnęło państwo w społeczeństwie na pokrycie deficytu i realizację
zadań jest również przykładem.
Dług publiczny jest zobowiązaniem państwa z tytułu emisji przez Bank Centralny papierów
wartościowych państwa. Są to papiery dłużne o określonym terminie wzrostu i stopie procentowej,
zagwarantowanej przez państwo. Są to zazwyczaj obligacje lub bony skarbowe.
Podstawą wydatków budżetowych są dochody budżetowe.
Dochody budżetowe
Ogół dochodów można podzielić na dochody podatkowe i niepodatkowe. Dominują dochody
podatkowe.
Dochody niepodatkowe: dochody ze sprzedaży lub dzierżawy elementów majątku państwa,
część wpłaty zysku Banku Centralnego, prywatyzacja majątku państwowego.
Podstawą dochodów podatkowych są różne podatki.
Podatki służą do realizacji następujących celów:
finansują wydatki sektora publicznego
dokonują redystrybucji dochodów ludności
zabezpieczają konsumpcję dóbr i sług ważnych społecznie, a także przeciwdziałają
konsumpcji dóbr szkodliwych społecznie (podatki zawarte w cenie towarów na produkty
podstawowe stawki są obniżone względem stawki podstawowej – w Polsce 22%, 3% na produkty
nieprzetworzone, gazety codzienne, 0% na leki, 7% na materiału budowlane, podręczniki, artykuły
dla niemowląt i dzieci oraz podatki akcyzowe na towary szkodliwe lub luksusowe)
mają znaczenie antyinflacyjne i antycyliczne – przeciwdziałają wzrostowi ogólnego poziomu
cen nadmiernemu przegrzaniu gospodarki, które prowadzi do recesji, w sytuacji gdy wzrasta
agregatowy popyt nie ma pokrycia w produkcji globalnej i agregatowej podaży.
2
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)