Budowa geologiczna Najstarszą częścią Ameryki Północnej jest prekambryjska platforma północnoamer., zajmująca centr. i pn. część kontynentu; od wsch. graniczy ona z Appalachami i pasmem fałdowym wsch. Grenlandii, od zach. — z G. Skalistymi, na pd. sięga po rz. Arkansas i Ohio. Fundament platformy, zbud. z prekambryjskich skał metamorficznych i magmowych (głębinowych i wylewnych) sfałdowanych w kilku orogenezach prekambryjskich i następnie zdenudowanych, odsłania się na powierzchni na tarczach kanad. i grenlandzkiej, rozdzielonych młodym rowem tektonicznym M. Baffina; na pozostałym obszarze platformy fundament jest przykryty pokrywą platformową składającą się z osadów paleozoiczno-kenozoicznych. Od wsch. i pd.-wsch. do platformy prekambryjskiej przyrasta łańcuch gór powstałych w orogenezach kaledońskiej i hercyńskiej; ciągnie się on wzdłuż wsch. Grenlandii, przez Appalachy do Niz. Zatokowej, gdzie jest głęboko zdenudowanym podłożem, na którym osadziła się pokrywa skał mezozoiczno-kenozoicznych, tworząc wraz z podłożem platformę paleozoiczną. Od zach. do platform prekambryjskiej i paleozoicznej przyrastają Kordyliery, składające się z 2 łańcuchów powstałych w orogenezie alp.; na wsch. — G. Skaliste, sfałdowane pod koniec kredy (Laramidy), na zach. — G. Nadbrzeżne, sfałdowane w trzeciorzędzie. Do końca kredy Ameryka Północna i Europa tworzyły razem prakontynent zw. Laurazją. Główne bogactwa naturalne: rudy żelaza, uranu, cynku i ołowiu, manganu, wolframu, rtęci, srebra, niklu, miedzi, tytanu, molibdenu, kobaltu, złoto, platyna, węgiel kam. i brun., fosforyty, ropa naft., gaz ziemny, magnezyty, sole potasowe, siarka, boksyty, azbest.
Klimat W Ameryce Północnej występują wszystkie strefy klim.: od klimatów równikowych w Ameryce Środkowej, przez zwrotnikowe, podzwrotnikowe, umiarkowane, do strefy klimatów okołobiegunowych na krańcach pn.; południkowy przebieg łańcuchów górskich w Ameryce Północnej sprzyja przemieszczaniu się zimnych mas powietrza polarnego na pd., jak również ciepłego powietrza niższych szer. geogr. na pn., czego wynikiem jest duża zmienność pogody. Wpływ O. Spokojnego jest ograniczony do wąskiej strefy nadbrzeżnej, wpływ zaś O. Atlantyckiego, sięgający wprawdzie dalej w głąb kontynentu, wygasa częściowo na linii Appalachów. Roczna suma opadów od poniżej 250 mm na pd.-zach. i pn. krańcach Ameryki Północnej (na obszarach pustynnych poniżej 100 mm), 250-1000 mm w środk. części, powyżej 1000 mm na pd.-wsch., do 2000-6000 mm na zach. stokach Kordylierów, w zach. Kanadzie oraz na zach. i wsch. stokach gór w Ameryce Środkowej. Średnie temperatury w styczniu wahają się od poniżej -30°C na pn. (we wnętrzu Grenlandii poniżej -40°C) do ponad 10°C na wybrzeżach Zat. Meksykańskiej i w Kalifornii oraz do 27°C na pd. krańcach Ameryki Północnej (Panama); średnie temperatury w lipcu od poniżej 10°C na pn. i pn.-wsch. (na Grenlandii ok. 0°C) do 28°C na pd. i 33°C nad Zat. Kalifornijską; w Dolinie Śmierci zanotowano jedną z najwyższych w świecie temp. — 57°C; na pd.-wsch. częste tornada.
(…)
… od poniżej 10°C na pn. i pn.-wsch. (na Grenlandii ok. 0°C) do 28°C na pd. i 33°C nad Zat. Kalifornijską; w Dolinie Śmierci zanotowano jedną z najwyższych w świecie temp. — 57°C; na pd.-wsch. częste tornada.
Stosunki wodne
Główny dział wodny Ameryki Północnej tworzą Kordyliery; ok. 75% powierzchni Ameryki Północnej należy do zlewiska O. Atlantyckiego, obejmującego wielki system rzeczny Missisipi-Missouri oraz Rio Grande, Mackenzie, Churchill, Nelson, Rz. Św. Wawrzyńca i in.; ok. 18% powierzchni Ameryki Północnej należy do zlewiska O. Spokojnego, do którego uchodzą rz.: Kolorado, Kolumbia, Jukon i in.; ok. 7% pow. kontynentu zajmują obszary bezodpływowe. Znaczną powierzchnię, zwł. na pn., zajmują jeziora; od wybrzeży O. Arktycznego aż do pn. Appalachów ciągnie się obszar licznych, gł. polodowcowych jezior…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)