Biernat z Lublina, Ezop, wstęp S. Grzeszczuk, oprac. J. S. Gruchała, Kraków 1997 - Żywot Ezopa Fryga, 1-5 pierwszych bajek
Biernat z Lublina „Ezop”
Biernat z Lublina (XV I w.) - pierwszy autor książek polskich, wg. Brucknera jest ojcem literatury polskiej. „Autobiografia” - rozpoczyna się od 18go roku życia autora. Odnaleziona przez ks. Kamila Kantaka. Książka jest gestem pisarskim dobitnie charakteryzującym epokę nadchodzącego renesansu (przeciwstawienie autora renesansu z autorem średniowiecza - pisarz nie jest już anonimowy, przeciwstawienie Biernata i Galla Anonima). Ujawnia w sposób prosty i oszczędny humanistyczne pragnienie sławy, pragnienie uwiecznienia własnej osoby. Autobiografia pozwala otworzyć życiorys autora, poznać jego znajomych, pracodawców, mecenasów, ukazać jego poglądy oraz ustalić źródła inspiracji literackich, filozoficznych i światopoglądowych.
Urodzony między 1460 a 1467 rokiem. Jan Zieleński - pierwszy pracodawca Biernata
Gotard Bystram - drugi pracodawca Biernata
Filip Kallimach - następny mecenas Biernata (humanista, poeta łaciński, historyk). Kallimach wpłynął na ukształtowanie się osobowości intelektualnej Biernata. Powrót do rodzinnego miasta i znalezienie pracy u kupca Łazarza
Pobyt Biernata u Mikołaja Bystrama (brata Gotarda) na Lubelszczyźnie oraz kontakty z Pileckimi (Jan II Pilecki - wojewoda ruski). Biernat został jego sekretarzem i to jemu zadedykował „Żywot Ezopa Fryga”. Przeniesienie się Biernata do Pilczy (Pilicy) w woj. Krakowskim (okolice Wolbromia)
1501r. - pojawia się pierwsza informacja o święceniach kapłańskich i praktyce lekarskiej Biernata („Lekarstwa doświadczonych”).
„Historia Trzech Króli” łacińskie dzieło karmelity Jana z Hildesheimu było źródłem ważnych inspiracji intelektualnych - rozważania na temat tolerancji religijnej i wszechwładzy papieża.
„Żywot Ezopa Fryga” - najobszerniejszy polski utwór wierszowany renesansu. („Żywot” - 2144 wersu, 210 bajek - 5678 wersów). Dzieło odchodzi od średniowiecznego wiersza asylabicznego, zdaniowo-intonacyjnego ku sylabizmowi ścisłemu (reprezentuje sylabizm względny). Tytuły bajek stanowią pierwszy polski zbiór przysłów. Został ogłoszony w Krakowie ok. 1522r., następnie wielokrotnie wznawiany. W XVI w. cieszył się popularnością i rozgłosem (negatywnym). Dzieło zostało wpisane do „Indeksu ksiąg zakazanych” przez antyklerykalne teksty. „Raj duszny” - obszerny modlitewnik do nabożeństwa Mikołaja Widenboshcha. Traktat o „karze za mężobójstwo” - rozprawa przeciw karze śmierci
„Lekarstwa doświadczone” - nie ma pewności, czy to Biernat jest jego autorem (duże prawdopodobieństwo).
(…)
… lektury oraz obrona i uświetnienie języka polskiego. Postać Ezopa została zbudowana ze „sprzeczności pozorów i prawdy”, gdzie pozorami są błazeństwo, fizyczna brzydota i pochodzenie z nizin społecznych, a prawda wewnętrzna to spryt, rozum, wewnętrzna wolność, konkretność wiedzy i doświadczeń. W kreacji bohatera występują opozycje: niewolnicze pochodzenie i szlachetność rozumu, brzydota i wysokie walory intelektualne. Brzydota jest typową cechą błazna-plebejusza, prostaka. Jest także często podkreślana i przypominana (prowokacja estetyczna). Podkreślone zostaje także plebejskie pochodzenie. Ezop, mimo że był „urodzenia niewolnego” był „rozumu ślachetnego” (prowokacja socjalna). Łączy się to w paradoksy i antynomie, które są elementem organizującym akcję „Żywota”. Utwór posiada także wymowę współczesną…
… (patetyczna apoteoza plebejusza i jego zasług dla państwa). Ezop był więc bajkopisarzem, wynalazcą bajki zwierzęcej. „Żywot Ezopa” jest biografią bajkopisarza”, a bajki sposobem przekazywania doświadczeń mędrca i jego wiedzy o świecie i człowieku. Ezop był także nauczycielem moralności (rady udzielane przybranemu synowi Enusowi). W bajkach dominuje niechęć do możnych, oskarżanie ich o nadużycia, przemoc…
… z jednego ziarna soczewicy
Rozkaz kupienia czterech nóg wieprzowych
Ksant kradnie Ezopowi jedną nogę
Ezop ucina nogę wieprzowi ze stajni Ksanta
Ksantus wkłada ukradzioną nogę ponownie do kotła
Zdziwienie Ksanta przy obiedzie, że podano 5 nóg
Rozkaz przekazania kołacza żonie Ksanta
Ezop oznajmia żonie, że to nie jest prezent dla niej tylko dla domowej suczki
Ezop oznajmia Ksantowi, że dostarczył kołacz…
…, aby obmyła nogi chłopu z myślą, że ten odmówi i skomentuje domowe zwyczaje chłop milczy i chętnie się zgadza
Ksantus każe dać chłopu wino chłop nic nie komentuje
Ksantus podaje chłopu rybę sytuacja się powtarza
Ksantus skarży się, że kołacz zrobiony przez kurza jest zły, po tym jak zobaczył, że chłop zaczął go jeść milczenie chłopa
Okazuje się, że kołacz był zrobiony w domu żony
Ksantus mówi, że spali żonę…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)