Autorytarny system polityczny w Europie Środkowej w okresie międzywojennym: przyczyny powstania, droga do władzy
Reakcją na kryzys demokracji parlamentarnej, trudności gospodarcze oraz wzrost zagrożenia komunizmem było kształtowanie się systemów autorytarnych (od łac. Auctoritas- przywództwo), które w okresie międzywojennym zapanowały w dużej części Europy. Zazwyczaj były one ustanawiane wskutek dokonywanych przez armie zamachów stanu, w wyniku, których często władze obejmowali wojskowi, np. na Węgrzech w 1920 r. admirał Horthy, w Hiszpanii w 1923 r. gen. Primo de Rivera, czy w 1926 r. marszałek Piłsudski w Polsce. Cześć polityków nie wywodziła się jednak z kręgów wojskowych, jak chociażby Antonio Salazar, który przejął władzę w Portugalii w 1928 r., czy rządzący Litwą od 1926 r. Ananas Smetona. Specyficzna sytuacja zaistniała w Jugosławii, gdzie w 1929 r. monarcha Aleksander I zawiesił konstytucję i wprowadził dyktaturę królewską.
W odróżnieniu od państw totalitarnych- faszystowskich Włoch, nazistowskich Niemiec i komunistycznego ZSRR- autorytarne dyktatury opierały się nie tyle na policji politycznej, co na biurokracji i wojsku. W systemach autorytarnych nie odchodzono też całkowicie od zasad demokracji. Parlamenty-, choć o mocno okrojonych kompetencjach działały i były nieraz wyrazicielami opinii publicznej. Zazwyczaj istniały silne partie rządowe, np. BBWR w Polsce. Obok nich zwykle funkcjonowały tez zwykle inne partie polityczne, lecz możliwości działania opozycji były ograniczone. Sądownictwo i prasa były często niezależne, choć funkcjonowała cenzura. Gospodarka pozostawała w prywatnych rękach, choć rosły w niej wpływy państwa. W przeciwieństwie do faszystów czy komunistów często podkreślających swoją rewolucyjność i tworzących nowe „elity” władzy, rządy autorytarne szukały przynajmniej do połowy lat 30-tych poparcia w środowiskach konserwatywnych. Autorytarni dyktatorzy byli zresztą raczej przeciwnikami wszelkich politycznych i ekonomicznych ekstremów- zwalczali wie zarówno skrajną prawicę jak i lewicę. W państwach autorytarnych stosowanie przymusu w życiu publicznym, ograniczanie wolności jednostek czy wprowadzanie represyjnego prawa nie należało do rzadkości. W odróżnieniu od systemów totalitarnych, nie stosowano jednak masowego terroru, nie dochodziło również do krwawych rozpraw z przeciwnikami politycznymi. W latach trzydziestych zwłaszcza w drugiej ich połowie, autorytarne dyktatury zaczęły się coraz bardziej upodabniać do systemu panującego w faszystowskich Włoszech. Partie rządzące przybierały zhierarchizowaną, wzorowaną na wojsku strukturę. Coraz bardziej ograniczano funkcje parlamentów. Np. na Węgrzech próbowano bezskutecznie budować system korporacyjny.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)