Aprioryzm skrajny - wykład

Aprioryzm skrajny W sporze tym idzie o ocenę roli, jaką w naszym poznaniu odgrywa doświadczenie, tzn. nasze spostrzeżenia zawdzięczane zmysłom lub tzw. introspekcji. Spostrzeżenia zawdzi ę czane zmysłom informują nas o przedmiotach i zdarzeniach świata zewnętrznego (tj. świata fizycznego) i stanowią tzw. doświadczenie ze­wnętrzne ; spostrzeżenia zawdzięczane tzw. intr o spekcji informują nas o naszych własnych stanach psychicznych stanowią tzw. doświadczenie wewnętrzne . E m­piryzm wszelkich odcieni przyznaje doświadczeniu do­minującą rolą w poznaniu, aprioryzm natomiast podkreś­la rolę tzw. poznania apriorycznego, tzn. poznania ni e zależnego od do­świadczenia. Spór między empiryzmem i aprioryzmem przyjmował w dziejach fi­lozofii rozmaitą postać. W starożytnej Grecji, aprioryzm występuje ofensywnie i odmawia doświad­czeniu wszelkiej wartości dla poznania rzeczywistości, osądzając wiedzę opartą na doświadczeniu jako wiedzę pozorną, która zaznajamia nas z po­zorami rzeczywistości, a nie z rzeczywistością prawdziwą. Punktem wyjścia tej ofensywy były przede wszystkim złudzenia zmysłowe oraz wykrywanie subiektywnych różnic w postrzeganiu tego samego przedmitotuprzez różnych osobników. Głównym powodem, braku zaufania do doświadczenia było przek o nanie, że to, co jest naprawdę rzeczywiste, musi być niezmienne , gdyż to , co ulega zmianie, mieści w sobie sprzeczność - zarazem jest jakieś (w pewnym cz a sie) i takie też nie jest (w czasie późniejszym). To zaś, co jest sprzeczne w sobie, istnieć - ich zdaniem - nie może.
Twierdzenie, że tylko rozum , a nie doświadczenie, zazna­jamia nas z rzeczywistością, było tezą skrajnego aprioryzmu. Kierunek ten posiadał zwolenników prawie wyłącznie wśród myślicieli starożytnych.
Skutki: Oddziaływał szkodliwie na rozwój nauk, odwracając umy­sły od badań empirycznych, czyli opartych na doświadczeniu, i kierując je ku bezpłodnym często spekulacjom. Opóźnił więc proces naukowego poznania przyrody, czyli przyrodoznawstwa. Przygotował też grunt dla poglądu na świat, obniżającego doniosłość życia ziemskiego i nakazują­cego szukać istotnych wartości w zaświatach.
W czasach nowszych spór między aprioryzmem, upominającym się o uznanie roli poznawczej czynników niezależnych od doświadczenia (apriorycznych), a empiryzmem, podkreślającym doniosłość doświadcze­nia, przybrał inny charakter. Spór nie toczy się już o to, czy doświadcze­nie, czy też tzw. rozum zaznajamia nas z prawdziwą rzeczywistością, ale o to, czy mamy w ogóle prawo przyjmować jakieś twierdzenia, które by bezpośrednio lub pośrednio nie opierały się na doświadczeniu . Twierdze­nia, które mamy prawo przyjmować, choć nie są one oparte na doświad­czeniu, nazywa się twierdzeniami a priori.
... zobacz całą notatkę